247
ایمان در قرآن

درجات بالاتری از ایمان دست یابد. در این جا دو پرسش مطرح می‌گردد:

۱. آیا خواندن قرآن نیز همچون شنیدن آن، سبب افزایش ایمان می‌شود یا تنها شنیدن قرآن موجب افزون شدن ایمان می‌گردد؟

۲. آیا شنیدن قرآن، بر گستره ایمان و کمّیت آن می‌افزاید یا موجب قوّت و کیفیّت آن می‌گردد؟ به بیان دیگر آیا با شنیدن آیات قرآن، مؤمن به امور بیشتری عقیده پیدا می‌کند یا شنیدن آیات قرآن موجب استواری باورها و قوّت یافتن ایمان می‌گردد؟

در پاسخ پرسش دوم، چند احتمال داده شده است:

برخی مفسّران معتقدند با شنیدن قرآن، کمّیت ایمان افزون می‌گردد و مؤمن به مطالب بیشتری باور پیدا می‌کند. در حقیقت، این آیه به زمان نزول قرآن مربوط می‌شود که به خاطر نزول تدریجی آن، آیات الهی در طول زمان برای مردم تلاوت می‌شدند. به همین دلیل، با نزول هر آیه، مردم به آموزه‌های جدید دست می‌یافتند و گستره ایمانشان به معارف الهی افزون می‌گشت. بنا بر این، هر اندازه که پیامبر خدا صلی الله علیه و اله برای ایشان قرآن تلاوت می‌فرمود، آنها با گوش سپردن به تلاوت قرآن و باور پیدا کردن به مطالب جدید، بر گستره ایمان خود می‌افزودند و ایمانشان افزون می‌شد.

بر اساس این احتمال، اکنون که تمام قرآن نازل شده و مؤمنان به هر آنچه در کتاب خدا آمده، شناخت پیدا کرده‌اند، افزودن بر کمّیت ایمان ممکن نیست و آیه شریف، مربوط به سال‌هایی است که نزول قرآن تمام نبوده است. از این رو، در حال حاضر گوش سپردن به تلاوت قرآن، مصداق افزون شدن ایمان نخواهد بود.

احتمال دوم، آن است که با شنیدن قرآن، کیفیت ایمان افزایش پیدا می‌کند؛ زیرا قرآن، کلامی سراسر نور است که شنیدن آیات آن، سبب نورانیت دل می‌شود. وقتی دل نورانی شود، ایمان انسان به حقایق الهی، قوی‌تر می‌شود و ثبات و استواری می‌یابد. بر اساس این احتمال،‌ هر چه انسان بیشتر به تلاوت قرآن گوش سپارد، نورانیت دل او بیشتر می‌شود و بر ایمان او افزوده می‌شود. در این صورت، در تمام زمان‌ها، گوش سپردن به تلاوت قرآن، مصداق افزون شدن ایمان خواهد بود.


ایمان در قرآن
246

این آیه از سوره انفال است که بر اساس آن، وقتی برای مؤمن، قرآن تلاوت می‌شود، با گوش سپردن او به آیات قرآن، ایمانش فزونی می‌یابد:

(إنَّما المُؤمِنُونَ الَّذینَ إذا ذُکِرَ اللهُ وَجِلَت قُلُوبُهُم وَ إذا تُلِیَت عَلَیهِم آیاتُهُ زادَتهُم إیماناً وَ عَلى‏ رَبِّهِم یَتَوَکَّلُونَ.۱

۰.مؤمنان، تنها کسانى هستند که چون یاد خدا به میان آید، دل‏هایشان مى‏ترسد و چون آیات او برای آنان خوانده شود، بر ایمانشان مى‏افزاید و همواره بر پروردگارشان توکّل مى‏کنند).

وقتی یاد خدا نزد مؤمن به میان آید، دلش ترسناک می‌شود. این ترس او در حقیقت، ترس از خداوند نیست؛ چرا که هر چه انسان بیشتر با خدا آشنا باشد، بیشتر او را دوست خواهد داشت. مؤمن در اوج معرفت و شناخت است و به خداوند عشق می‌ورزد. ترس مؤمن، از عملکرد خویش است. او که به بزرگی خدا و سنگینی مسئولیت خود پی برده، از کوتاهی در اجرای فرمان خدا، هراسان است. به همین دلیل، با یاد خدا، به مسئولیت خود توجّه می‌کند و بیم آن دارد که مبادا در انجام وظایف خود، کوتاهی ورزد و در برابر پروردگار مهربان خویش شرمسار گردد. این گونه است که قرآن در توصیف پیشتازانِ در خیر و نیکی می‌فرماید:

(وَ الَّذینَ یُؤتُونَ ما آتَوا وَ قُلُوبُهُم وَجِلَةٌ أنَّهُم إلى‏ رَبِّهِم راجِعُون.۲

۰.و آنان که آنچه [از مال و جان در راه خدا] مى‏دهند، در حالى مى‏دهند که دل‏هایشان بیمناک است که [مبادا پذیرفته نشود؛ زیرا مى‏دانند] آنان به سوى پروردگارشان باز خواهند گشت).

ترس مؤمن، از عدل الهی است. بیم او از این است که خداوند با عدل خود با او رفتار کند. چنین ترسی، نشانه اهل ایمان است و به گنهکاران اختصاص ندارد. کسانی که افزون بر انجام مسئولیت‌ها، در انجام نیکی‌ها پیشتاز باشند و گوی سبقت از دیگران بربایند، چنین خوفی در دل دارند؛ چرا که بازگشت به سوی خداوند را باور دارند.

گفتیم که بر اساس آیه دوم از سوره انفال، شنیدن قرآن، سبب می‌شود که انسان به

1.. انفال: آیۀ ۲.

2.. مؤمنون: آیۀ ۶۰.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 125454
صفحه از 436
پرینت  ارسال به