139
ایمان در قرآن

۱. خداوند، کسانی را که ایمان واقعی داشته باشند، به وسیله کلمه توحید و باور دینیِ صحیح ثابت‌قدم می‌دارد.

۲. خداوند، کسانی را که ایمان واقعی به کلمه توحید دارند، ثابت‌‌قدم می‌دارد.

چنان که در مباحث پیشین اشاره شد، مراد از ایمان در قرآن کریم، باور قلبی به حقایق الهی است که با اقرار زبانی و التزام عملی همراه باشد. از نگاه قرآن، ایمان واقعی از عمل جدا نیست و مؤمن واقعی، کسی است که باور قلبی او به حقایق، با اقرار زبانی و عملِ برخاسته از عقیده همراه باشد. خدای متعال، کسی را که ایمانش با عمل همراه باشد، در دنیا و آخرت بر عقیده صحیح ثابت‌قدم می‌دارد و او را به وفاداری به سخن استوارِ اسلام توفیق می‌دهد.

بنا بر این، رمز پایداری ایمان، این است که عمل و گفتار انسان مؤمن، از باور به حقایق الهی برخیزد. خداوند به کسی که ایمان از زبان به جوارح او سرایت کند، توفیق پایداری در ایمان می‌دهد. در احادیث، به این مطلب به عنوان ملاک تشخیص ایمان پایدار اشاره شده است. مفضّل بن عمر می‌گوید: به امام صادق علیه السلام گفتم: با توجّه به این که ایمان، گاهی پایدار است و گاهی عاریتی، از کجا دانسته می‌شود چه کسی از مردم، دارای ایمان پایدار و اهل نجات است؟» امام صادق علیه السلام در پاسخ فرمود:

۰.مَن کانَ فِعلُهُ لِقَولِهِ مُوافِقاً فَأُثبِتَ لَهُ الشَّهادَةُ بِالنَّجاةِ وَ مَن لَم یَکُن فِعلُهُ لِقَولِهِ مُوافِقاً فَإنَّمَا ذَلِکَ مُستَودَعٌ.۱

۰.کسی که کردارش با گفتارش سازگار باشد، این خود، گواه بر نجات یافتن اوست و کسی که کردارش با گفتارش سازگار نباشد، ایمانش عاریتی است.

خداوند متعال، کسانی را به پایداری در ایمان موفّق می‌کند که تنها در گفتار، دم از ایمان نمی‌زنند؛ بلکه در مسیر ایمان، کردار آنها با گفتارشان یکی است. این افراد، اهل نجات هستند و بهشت الهی در انتظار قدوم ایشان است. در مقابل، کسانی که در مقام گفتار، دم از ایمان می‌زنند ولی در کردارشان، نشانه‌ای از ایمان به چشم نمی‌خورد، توفیق پایداری در

1.. الکافی: ج ۲ ص ۴۲۰ ح ۱.


ایمان در قرآن
138

نواخته است تا مبادا ایمان عاریتی، موجب فریب ایشان گردد و عاقبت آنها را تباه سازد.

با توجّه به این که شرط دستیابی به سعادت، پایداری و استقامت در مسیر ایمان است، پرداختن به عوامل مؤثّر در نگهداری گوهر ایمان و پایداری بر عقیده صحیح، از مسائل مهمّ اعتقادی به شمار می‌آید و لازم است اهل ایمان با عوامل پایداری ایمان از نگاه آیات و احادیث، آشنا گردند.

به طور کلّی، عامل پایداری ایمان، عمل بر اساس مقتضای ایمان است. کسی که رفتار و کردار خویش را متناسب با باورهای الهی انجام دهد، هرگز ایمان از او جدا نمی‌شود و تا لحظه مرگ و پس از آن، او را همراهی می‌کند. بنا بر این، کسانی در مسیر ایمان پایدار خواهند ماند که ایمان آنها با عمل مناسب، همراه باشد.

خدای متعال به کسانی که ایمان، افزون بر گفتار در کردارشان نمودار باشد، وعده پایداری در ایمان داده است:

۰.(یُثَبِّتُ اللهُ الَّذینَ آمَنُوا بِالقَولِ الثَّابِتِ فِی الحَیاةِ الدُّنیا وَ فِی الآخِرَةِ وَ یُضِلُّ اللهُ الظَّالِمینَ وَ یَفعَلُ اللهُ ما یَشاء.۱

۰.خداوند، کسانى را که ایمان آورده‏اند، به واسطه گفتار استوار (کلمه توحید) در زندگى دنیا و در آخرت پا بر جا مى‏دارد و [نیز] خداوند، ستمکاران را در گم‌راهى رها مى‏کند و خداوند آنچه را بخواهد، انجام مى‏دهد).

به توجّه به نکات ادبی، در باره مفهوم آیه شریف، دو احتمال وجود دارد.۲ بر اساس احتمال نخست، خدای متعال، اهل ایمان را با «قول ثابت (گفتار استوار)» پا بر جا می‌دارد؛ ولی بر اساس احتمال دوم، خداوند کسانی را که به «قول ثابت» ایمان دارند، ثابت‌‌قدم می‌دارد. مراد از «قول ثابت» کلمه طیّبه توحید است که قرآن، ریشه و اساسِ آن را ثابت و استوار می‌داند.۳ بنا بر این، آیه شریف را به دو شکل می‌توان معنا کرد:

1.. ابراهیم: آیۀ ۲۷.

2.. عبارت «بِالقَولِ الثَّابِتِ»، جار و مجرور است و می‌توان آن را متعلّق به «یُثَبِّتُ» و یا «آمَنُوا» دانست. بنا بر این، آیۀ شریف را به دو شکل می‌توان معنا کرد.

3.. (أ لَم تَرَ كَيفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أصلُها ثابِتٌ وَ فَرعُها فِي السَّماء؛ آيا [به ديدۀ دل] نديدى كه خداوند چگونه مَثَلى زده است؟ كلمۀ پاكيزه (توحيد) را همانند درخت پاكيزه‏اى [قرار داده] كه ريشه‏اش [در زمين] استوار و شاخه‏اش در آسمان است) (ابراهیم: آیۀ ۲۴).

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 125323
صفحه از 436
پرینت  ارسال به