107
ایمان در قرآن

ج ـ ایمان‌های لازم در احادیث اهل بیت علیهم السلام

افزون بر کلمات پیامبر خدا صلی الله علیه و اله، در سخنان اهل بیت علیهم السلام نیز به بیان اعتقاداتی پرداخته شده است که بدون آنها اعمال انسان در درگاه خداوند پذیرفته نمی‌شود. با توجّه به اهمّیت مطلب، برخی از منابع حدیثی، باب مستقلّی را به بیان چنین احادیثی اختصاص داده‌اند. علّامه مجلسی رحمه الله در بحار الأنوار بابی را با عنوان «الدینُ الذی لا یَقبَلُ اللّهُ أعمالَ العِبادِ إلّا به»۱ برای بیان احادیثی از این دست، اختصاص داده است. از نظر علّامه مجلسی، این احادیث در صدد بیان دین مقبول در درگاه خداوند هستند و به بیان باورها و اعتقاداتی می‌پردازند که بدون آنها اعمال بندگان ارزشی ندارد. در این قسمت به چند حدیث مهم از این باب اشاره می‌کنیم:

حدیث عرضه دین عبد‌ العظیم حسنی علیه السلام

علّامه مجلسی در ابتدای باب یاد شده، به بیان حدیثی جامع و کامل می‌پردازد که به حدیث عرضه دینِ عبد‌ العظیم حسنی علیه السلام شناخته می‌شود. این حدیث، تفسیر و بیان روشنی از آیه شریف (قُولُوا آمَنَّا بِاللّٰهِ وَ ما أُنزِلَ إِلَینا) شمرده می‌شود و مهم‌ترین عقاید یک مسلمان را با بیانی روشن توضیح می‌دهد. به بیان دیگر، حدیث عرضه دین، بیانگر اموری است که دین اسلام، مردم را به باورمندی به آنها فرمان داده است.

افزون بر نکات پرارزش و نابی که در این حدیث بیان شده، توجّه به مسئله عرضه دین، به عنوان درس بزرگی که از عبد‌ العظیم علیه السلام آموخته می‌شود، از نکات شایسته دقّت است. عرضه دین، سنّت پسندیده‌ای است که اصحاب بزرگ ائمّه علیهم السلام به آن اهتمام داشته‌اند. در زمان ائمّه علیهم السلام کسانی که به دینشان اهمّیت می‌دادند، عقاید خود را در محضر امامان عرضه می‌داشتند تا باورهای خود را تحت نظارت امام معصوم کنترل کنند.

انسان همان طور که به امور دنیای خود حسّاسیت دارد و پیوسته به فکر سامان بخشیدن به آنهاست، لازم است نسبت به امر دین نیز حسّاس باشد و عقاید خود را به درستی سامان

1.. دینی که خداوند متعال، اعمال بندگان را جز به وسیلۀ آن دین قبول نمی‌کند (ر.ک: بحار الأنوار: ج ۶۶ ص ۱).


ایمان در قرآن
106

مقدّرات الهی بر دو گونه قطعی و غیر قطعی اند.‌ مقدّرات قطعی، بدون هیچ مانعی تحقّق می‌یابند؛ ولی تحقّق مقدّرات غیر قطعی، وابسته به عواملی است. اگر این عوامل موجود باشند، مقدّر الهی نیز تحقّق پیدا می‌کند. در غیر این صورت، مقدّر الهی محقّق نمی‌شود. مؤمن، کسی است که به تحقّق مقدّرات قطعی خداوند معتقد باشد. به این مطلب در احادیث متعدّد اشاره شده است. پیامبر خدا صلی الله علیه و اله در این باره می‌فرماید:

۰.لَا یُؤمِنُ عَبدٌ حَتَّى یُؤمِنَ بِأَربَعَةٍ حَتَّى یَشهَدَ أَن لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَنِّی رَسُولُ اللَّهِ بَعَثَنِی بِالحَقِّ وَ حَتَّى یُؤمِنَ بِالبَعثِ بَعدَ المَوتِ وَ حَتَّى یُؤمِنَ بِالقَدَرِ.۱

۰.بنده مؤمن نیست، مگر آن گاه که به چهار چیز، ایمان داشته باشد: شهادت دهد که معبودی جز خدای یگانه و بی‌‌انباز نیست، و این که من فرستاده خدایم و [خدا] مرا به حق به پیامبری برانگیخته است، و به زنده شدنِ پس از مرگ، ایمان داشته باشد، و به تقدیر، ایمان داشته باشد.

بنا بر این، افزون بر اموری که پیش از این مطرح شد، اعتقاد به قَدَر الهی برای تکامل ایمان لازم است. در حدیثی دیگر، پیامبر خدا صلی الله علیه و اله می‌فرماید:

۰.لا یَجِدُ حَلاوةَ الإیمانِ حتّى یُؤمِنَ بِالقَدَرِ خَیرِهِ وَشرِّهِ.۲

۰.[آدمی] حلاوت ایمان را حس نمی‌کند، مگر زمانی که به خوب و بد تقدیر، ایمان آورد.

انسان باایمان باید تسلیم مقدّرات الهی باشد و خیر و شرّ آنها را بپذیرد. البتّه عامل خیر و شر بودن مقدّرات الهی، خودِ انسان است و او با اعمال خود، اسباب تقدیرات الهی را فراهم می‌کند. از این رو خداوند در قرآن می‌فرماید:

۰.(إِنَّ اللَهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَومٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا ما بِأَنفُسِهِم.۳

۰.همانا خداوند برای هیچ گروهى، آنچه را دارند [از نعمت و رفاه یا بلا و سختى]، تغییر نمى‏دهد تا آن که آنان آنچه را در خود دارند [از ایمان و کفر یا طاعت و فسق] تغییر دهند).

1.. الخصال: ص ۱۹۸ ح ۸، بحار الأنوار: ج ۶۵ ص ۲۷۰ ح ۲۵.

2.. کنز العمّال: ج ۱ ص ۱۲۶ ح ۵۹۵، میزان الحکمة: ج ۱ ص ۴۴۳ ح ۱۴۷۷.

3.. رعد: آیۀ ۱۱.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 125197
صفحه از 436
پرینت  ارسال به