مستقلّی است، در مباحث آینده، آن را به صورت مستقل مطرح خواهیم کرد. عنوان دیگری که همانند اُنس، میتواند نمایانگر بُعد عاطفی لذّت معنوی باشد، دوستی با خداست که در ادامه به آن میپردازیم.
ب ـ دوستی با خدا
از امور لذّتبخش برای انسان، محبّت و دوستی است. بیتردید عاطفه، یکی از ابعاد انسان است که ارضا شدن آن، موجب احساس لذّت برای انسان میگردد. آنچه این مسئله را مهمتر میسازد، متعلّق دوستی است. اگر موضوع عشق، موجودی مانند خداوند متعال باشد، لذّتی فراگیر و اصیل به وجود خواهد آمد.
امّا آنچه مهم است این که محبّت و دل‌بستگی به خدا، با دل‌بستگی به دنیا در تقابل اند. کسی که دل‌بسته دنیاست، نمیتواند دل‌بسته خدا شود.۱ لذا از شیرینیِ آن نیز محروم میگردد. بنا بر این، دل کندن از دنیا و دل بستن به خدا، موجب چشیدن شیرینیِ محبّت خدا میشود. امام صادق علیه السلام در این باره تصریح میفرماید:
۰.إذا تَخَلَّی المُؤمِنُ مِنَ الدُّنیا سَما، ووَجَدَ حَلاوَةَ حُبِّ اللّهِ، وکانَ عِندَ أهلِ الدُّنیا کأَنَّهُ قَد خولِطَ، وإنَّما خالَطَ القَومَ حَلاوَةُ حُبِّ اللّهِ فَلَم یشتَغِلوا بِغَیرِهِ.۲
۰.هر گاه مؤمن از دنیا دست بشوید، بلندی میگیرد و شیرینیِ محبّت خدا را میچشد، و در نظر اهل دنیا دیوانه مینماید، حال آن که در واقع، شیرینی محبّت خداوند با [جان] آنان آمیخته است و از این رو، به غیر او نمیپردازند.
جالب این که عامل اساسی در ایجاد محبّت خدا، معرفت و شناخت اوست. کسی که خدا را بشناسد، او را دوست میدارد.۳ به همین جهت، اشتیاق به خدا خصلت عارفان است.۴ در گام بعدی، یاد خدا موجب دوستی میگردد. وقتی انسان، کسی را که میشناسد،
1.. (مَّا جَعَلَ اللّهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَینِ فِى جَوْفِهِ) (سورۀ أحزاب، آیۀ ۴).
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: حُبُّ الدُّنیا وحُبُّ اللّهِ لا یجتَمِعانِ فی قَلبٍ أبَدا (تنبیه الخواطر، ج۲، ص۱۲۲). نیز، ر.ک: دوستی در قرآن و حدیث، ص۵۳۷ (موانع خدادوستی).
2.. الکافی، ج۲، ص۱۳۰، ح۱۰؛ مشکاة الأنوار، ص۱۲۱.
3.. امام حسن علیه السلام: مَن عَرَفَ اللّه أحَبَّهُ (تنبیه الخواطر، ج۱، ص۵۲).
4.. امام علی علیه السلام: الشَّوقُ خُلصانُ العارِفینَ (غرر الحکم، ح۸۵٥).
امام علی علیه السلام: الشَّوقُ شیمَة الموقِنینَ (همان، ح۶۶۳).
