623
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

برخی ‏‏لذّت‏ها، موجب غفلت می‏شوند۱ و غم و اندوه به بار می‏آورند.۲ لذا چه بسا چیزهایی که امروز موجب ‏‏لذّت می‏گردند، امّا فردا مایه اندوه اند.۳ این یک قاعده است که گاه محنت آنی، ‏‏لذّت آتی را به دنبال دارد و گاه ‏‏لذّت آنی، محنت آتی را.۴ مهم این است که شیرینیِ ‏‏لذّت آنی، در برابر محنت آتی، توان ایستادگی ندارد.۵ چه بسا ‏‏لذّت‏های پستی که انسان را از رسیدن به مراتب عالی باز می‏دارند۶ و چه بسا ‏‏لذّت‏هایی که موجب رسوایی می‏گردند. در نتیجه، ننگ رسوایی فردا، شیرینیِ ‏‏لذّت امروز را از بین می‏بَرَد.۷ در یک بررسی منطقی، مشخّص می‏شود که ‏‏لذّت امروز با رسواییِ فردا و پیامدهای دردناک آن، برابری نمی‏کند.۸ در واقع، شهوت‏های فانی، هیچ ‏‏لذّت واقعی‏ای ندارند.۹ عاقبت ‏‏لذّترانی، دوزخ و بدبختی است. این یک اصل است.۱۰ بنا بر این، ‏‏لذّتی که می‏خواهد جزئی از شادکامی باشد، نباید به شادکامی آسیب بزند. لذا در ‏‏لذّت، باید معیار را آینده قرار داد و از ‏‏لذّت‏هایی که آینده را از بین می‏بَرَند، پرهیز کرد.

همچنین ‏‏لذّتی که می‏خواهد جزئی از شادکامی باشد، نباید به رضامندی ـ‏ که جزء دیگر شادکامی است ـ‏ آسیب بزند. پیش‏تر گذشت که آنچه رضامندی می‏آورد، «خیر بودن»

1.. امام علی علیه السلام: اللَّذَّةُ تُلهِی (غرر الحکم، ح۲۷).

2.. امام علی علیه السلام: لِلمُستَحلِی لَذَّةَ الدُّنیا غُصَّةٌ (همان، ح۷۳۳۳).

3.. امام علی علیه السلام: مَا التَذَّ أحَدٌ مِنَ الدُّنیا لَذَّةً إلّا کانَت لَهُ یَومَ القِیامَةِ غُصَّةً (همان، ح۹۶۱۸).
همچنین می‌فرماید: حَلاوَةُ الدُّنیا تُوجِبُ مَرارَة الآخِرَة وسُوءَ عُقبَی الدّارِ (همان، ح۴۸۸۱).

4.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: حُلوَة الدُّنیا مُرَّ الآخِرَة، ومُرَّة الدُّنیا حُلوَة الآخِرَة (مسند ابن حنبل، ج۸، ص۴٤۸، ح۲۲۹۶۲). نیز، ر.ک: نهج البلاغة، حکمت ۲۵۱؛ روضة الواعظین، ص۴۸۳؛ بحار الأنوار، ج۷۳، ص۱۳۱، ح۱۳۵.

5.. امام علی علیه السلام: لا تَقومُ حَلاوَةُ اللَّذَّةِ بِمَرارَةِ الآفاتِ (غرر الحکم، ح۱۰۸۶۵).

6.. امام علی علیه السلام: کَم مِن لَذَّةٍ دَنِیَّةٍ مَنَعَت سَنیَّ دَرَجاتٍ (همان، ح۶۹۳۴).

7.. امام علی علیه السلام: عارُ الفَضیحَةِ یُکدِّرُ حَلاوَةَ اللَّذَّةِ (همان، ح۶۳۰۱).
همچنین می‌فرماید: حَلاوَةُ الشَّهوَةِ یُنَغِّصُها عارُ الفَضیحَةِ (همان، ح۴۸۸۵).

8.. امام علی علیه السلام: لا تُوازِی لَذَّةُ المَعصِیَةِ فُضُوحَ الآخِرَة وألیمَ العُقوباتِ (همان، ح۱۰۸۶۶). نیز، ر.ک: همان، ح۱۰۷۹۴.

9.. امام علی علیه السلام: لا لَذَّةَ فی شَهوَةٍ فانِیَةٍ (همان، ح۱۰۷۲۷).

10.. امام باقر علیه السلام: الجَهَنَّمُ مَحْفُوفَةٌ بِاللَّذَّاتِ وَ الشَّهَوَاتِ فَمَنْ أَعْطَی نَفْسَهُ ‏لذّتهَا وَ شَهْوَتَهَا دَخَلَ النَّار (الکافی، ج۲، ص۸۹).


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
622

یک. فراگیر بودن

فراگیر بودن به این معناست که همه ابعاد وجودیِ انسان را شامل شود. شادی و ‏لذّتی که می‏خواهد نشاط را ـ به عنوان یکی از مؤلّفه‏های اساسی شادکامی ـ تأمین کند، باید همه ابعاد وجودیِ انسان را پوشش دهد. انسان، ابعاد گوناگونی دارد که در یک نگاه می‏توان آن را به بُعد مادی و معنوی تقسیم نمود و هر کدام نیز مواردی را در برمی‏گیرند که هنگام برشمردن موارد شادی، مشخّص خواهند شد. بنا بر این، فراگیری بدین معناست که همه ابعاد انسان باید از ‏لذّت و هیجان مخصوص خود برخوردار باشد. برخورداری برخی ابعاد از ‏لذّت و محرومیت برخی دیگر از آن، موجب اختلال در نشاط می‏شود و تأثیر آن را دچار مشکل می‏کند.

دو. توازن

توازن به این معناست که هر کدام از ابعاد انسان، به تناسب نیاز و اهمیتش باید از ‏لذّت و شادی، برخوردار باشد. فقدان توازن، موجب افراط در ‏‏لذّت برخی ابعاد و تفریط در برخی دیگر می‏شود و همین امر، باز موجب اختلال در نظام نشاط می‏گردد. بنا بر این، در تأمین ‏‏لذّت و شادیِ هر کدام از ابعاد باید توازن آنها نیز مورد توجّه قرار گیرد.

سه. نداشتن پیامد منفی

نداشتن پیامد منفی، به این معناست که ‏‏لذّت و شادی امروز و اکنون، نباید موجب مشکل یا مسئله حادّی در آینده شوند. ‏‏لذّت‏ها، همواره مثبت نیستند و از این نگاه بر دو قسم ‏اند: ‏‏لذّت‏هایِ با پیامد منفی و ‏‏لذّت‏های بدون پیامد منفی. ‏‏لذّت‏هایی که پیامد منفی دارند، در حقیقت، آفت زندگی ‏اند۱ که هر چند شاید در لحظه حال، موجب خوش‏حالی فرد شوند، امّا در آینده، فرد را با مشکلات زیادی رو به رو می‏کنند و زندگی را به فساد و تباهی می‏کشند.۲ امام علی علیه السلام در این باره می‏فرماید:

۰.کَم مِن شَهوَةِ ساعَةٍ أورَثَت حُزناً طَویلاً.۳

۰.بسا ‏‏لذّت آنی که حُزنی طولانی به ارمغان آورد.

1.. امام علی علیه السلام: اللَّذّاتُ آفاتٌ (غرر الحکم، ح۲۰۳).

2.. امام علی علیه السلام: اللَّذّاتُ مُفسِداتٌ (همان، ح۵۰).

3.. الکافی، ج۲، ص۴۵۱، ح۱.

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 68928
صفحه از 839
پرینت  ارسال به