۰.اِتَّقُوا اللّهَ وَاصبِروا فَإِنَّهُ مَن لَم یصبِر أهلَکهُ الجَزَعُ.۱
۰.از خدا پروا داشته باشید و بردباری کنید که هر کس صبر نکند، بیتابی کردن، او را هلاک میسازد.
از این رو، اگر بیتابی بر کسی چیره شود، روی آسایش را نخواهد دید.۲ بنا بر این، بیتابی کردن، در نهایت بر شادکامی تأثیر منفی میگذارد.
واکنش مثبت: صبر
بهترین واکنش در برابر سختیها، بردباری است. برای رسیدن به رضامندی در سختیها و تحقّق شادکامی پایدار، باید بردبار بود و مشکلات را تحمّل کرد.
صبر، یکی از اساسیترین مفاهیم در اخلاق اسلامی است و مفهومی است که نقش عمده و فراگیری در حیات انسان دارد، به گونهای که لحظهای از حیات نیست که از صبر، بینیاز باشد. برخی از مفاهیم اخلاقی (مثل عفّت یا حلم)، قلمروی خاص و محدود دارند؛ امّا صبر، از مفاهیمی است که قلمروی عام دارد و در همه لحظات زندگی، مورد نیاز است. اساساً زندگی در هیچ ردهای بدون صبر امکانپذیر نیست. شاید به همین جهت باشد که در احادیث، از صبر به عنوان «سَرآمد ایمان» یاد شده است.۳ مجموع این احادیث، به خوبی نقش صبر را در زندگی نشان میدهند. ایمان در خلأ وجود ندارد؛ بلکه در متن زندگی تجلّی مییابد. لذا اگر صبر وجود نداشته باشد، انسان در زندگی، به کارهایی دست میزند که با
1.. بحار الأنوار، ج۷۱، ص۹۵، ح۸۵.
2.. پیامبر صلی الله علیه و آله: مَنِ استَولی عَلَیهِ الضَّجَرُ رَحَلَت عَنهُ الرّاحَةُ (کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۳۵۵، ح۵۷۶۲؛ مشکاة الأنوار، ص۳۰۷؛ روضة الواعظین، ص۴۱۵).
3.. امام صادق علیه السلام: الصبرُ رأسُ الایمانِ (الکافی، ج۲،ص۸۷).
ایشان در کلام دیگری نیز می‌فرماید: الصبرُ مِن الایمانِ بِمنزلةِ الرأسِ مِن الجَسَدِ، فإذا ذَهَبَ الرأسُ ذَهَبَ الجَسَدُ، کذلِک إذا ذَهَبَ الصبرُ ذَهَبَ الایمانُ (همان جا).
در نقل دیگری، به جای ایمان، کلمۀ «امور» آمده که در جای خود قابل تأمّل است: الصبرُ فی الاُمورِ بِمَنزِلَةِ الرأسِ مِن الجسدِ، فإذا فارِقُ الرأسُ الجسدَ، فَسَدَ الجَسدُ، وإذا فارِقَ الصبرُ الأمورَ، فَسَدَتِ الأُمورُ (همان، ص۹۰، ح۹).
