37
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

هفتم: در بررسی تطبیقی میان دیدگاه اسلام و روان‌شناسی مشخص شد که در باره شادکامی، دو رویکرد در روان‌شناسی وجود دارد: یکی لذّت‌گرا و دیگری سعادت‌گرا، که دومی با منطق اسلام، هماهنگ‌تر است. در بُعد نظری نیز نظریه‌های متفاوتی ارائه شده‌اند و هر کدام نیز عواملی را مطرح کرده‌اند. هر چند در مواردی هماهنگی میان این نظریه‌ها و عوامل با دیدگاه اسلام به چشم می‌خورد، امّا در مجموع، از سویی سکولارند و رنگ توحیدی ندارند؛ از دیگر سو، با همه یا برخی از واقعیت‌های حیات انسانی منطبق نیستند؛ و از جهت سوم، فراگیر و همه‌جانبه نیستند و به بخشی از ابعاد پرداخته‌اند؛ و از جهت چهارم نمی‌توانند تداوم شادکامی در حیات اُخروی را تأمین کنند.

نتیجه این که برای تحقّق شادکامی باید الگوی «زندگی موحّدانه» را ـ‌که به معنای توحیدباوری(ایمان) و تنظیم زندگی بر اساس آن است ـ اجرا نمود. در این الگو، شادکامی توسط خداوند، تقدیر و تدبیر می‌شود؛ امّا تحقّق آن، به واکنش مناسب فرد بستگی دارد. از این رو، فرد باید «واقعیت‌های توحیدی» مربوط به شادکامی را بشناسد (واقعیت‌شناسی توحیدی) و خود و زندگی‌اش را با آن هماهنگ سازد (هماهنگ‌سازی با واقعیت‌های توحیدی). نتیجه آن می‌شود که زندگی، به طور کلّی، معنایی خدایی پیدا می‌کند و فرد بر اساس آن، همه تقدیرهای خدا را به طور کلّی، خیر ارزیابی می‌کند و به رضامندی کلّی می‌رسد. در ابعاد چهارگانه زندگی نیز، از سویی نسبت به نعمت‌ها «شکرگزار» و نسبت به بلاها «بردبار» می‌گردد و از دیگر سو، نسبت به طاعت، «رغبت» پیدا می‌کند و آن را «انجام» می‌دهد و نسبت به معصیت، «کراهت» پیدا می‌کند و آن را «ترک» می‌نماید. همچنین با رویکردی توحیدی، به لذّت مادی و معنوی با شرایط مشخّص شده آن می‌پردازد و لذا نشاط را نیز تأمین می‌کند. بدین سان، از ترکیب رضامندی و نشاط با اجزای آنها، احساس شادکامی تحقّق می‌یابد. این الگو می‌تواند مورد استفاده برنامه‌ریزان برای افزایش شادکامی در جامعه قرار گیرد. همچنین تک‌موضوعات خُرد این پژوهش و موضوعات پیرامونی آن می‌تواند به عنوان مسئله‌ای برای تحقیقات روان‌شناختی قرار گیرد و با تهیه مدخل‌‌ها، ساخت تست‌ها و مانند آن، ادبیات روان‌شناختیِ آن نیز تکمیل گردد.

در پایان از:


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
36

بررسی و اطلاعات لازم استخراج شدند.

بررسی‏های اسلامی در شادکامی، چند نتیجه مهم و اساسی داشت:

اوّل: شادکامی دو رکن اساسی دارد: یکی «خیر» و دیگری «سرور».

دوم:‌ در دیدگاه اسلام، سعادت در دو سطح دنیوی و اُخروی تعریف می‌شود که سطح دنیوی آن، هر چند مقتضیات حیات دنیوی را به رسمیت می‌شناسد، امّا در راستای سعادت اُخروی قرار می‌گیرد. بر این اساس، شادکامی، عبارت است از: زندگیِ مبتنی بر خیرِ همراه با سرور که از دنیا آغاز می‌شود و در آخرت تداوم می‌یابد و جاودانه می‌گردد.

سوم: ساختار احساس شادکامی از دو جزء اساسی «رضامندی» از تقدیر و «نشاط» تشکیل می‌شود. البته متناسب با انواع تقدیر، رضامندی چهار قلمرو دارد: خوشایندها، ناخوشایندها، بایدها و نبایدها. اصطلاحات خاص هر کدام از این قلمروهای چهارگانه نیز عبارت‌اند از: «شکر» در خوشایندها؛ «صبر» در ناخوشایندها؛ «رغبت» به بایدها(طاعت)؛ و «کراهت» از نبایدها(معصیت). همچنین متناسب با ابعاد انسان، نشاط به دو بخش مادی و معنوی تقسیم می‌شود.

چهارم: شادکامی یک مبنای اساسی دارد و آن، توحید است. از این مبنای اساسی، مبانی انسان‌شناختی، جهان‌شناختی و دین‌شناختیِ مربوط به شادکامی سرچشمه می‌گیرند.

پنجم: مؤلّفه‏های دوگانه رضامندی و نشاط، هر کدام یک پایه نظری مشخّص دارند؛ نظریه رضامندی، «خیرباوری» و نظریه نشاط، «شادی و لذّت» است. این بدان معناست که برای تأمین رضامندی باید خیرباوری و برای تأمین نشاط باید لذّت را به وجود آورد. البته هر کدام از این دو، مباحث خاصی دارند که در جای خود بدانها پرداخته شده است.

ششم: بررسی‏ها نشان دادند که گذشته از پایه نظری، برای تأمین رضامندی و نشاط، یک سری عوامل نیز وجود دارند. در بحث رضامندی ـ که چهار حوزه دارد ـ، عواملی وجود دارند که موانع رضامندی را کنار می‌زنند و فرایند رضایت را تسهیل می‏کنند. نکته مهم این که این عوامل، خود دو گروه‌اند: یکی عوامل مشترک در هر دو حوزه خوشایند و ناخوشایند، و دیگری عوامل اختصاصیِ هر کدام از موقعیت‌های چهارگانه رضامندی. در بحث نشاط نیز عواملی وجود دارند که لذّت کامل و بدون پیامد منفی را تأمین می‏کنند.

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 69316
صفحه از 839
پرینت  ارسال به