فصل یازدهم
عوامل زمینهساز رضامندی (مشترک)
رضامندی وقتی به دست میآید که فرد توانسته باشد فشارهای روانیِ موقعیت ناخوشایند را مهار کند و نکات مثبت در موقعیت خوشایند را ببیند. دیدن نکات مثبت زندگی، کمک میکند که فرد، خوبیهای زندگی خود را ببیند و در نتیجه، به خیر بودن آن پیببرد. مهار کردن فشار روانی نیز سبب میشود هیجانات منفی کاهش یابند و زمینه برای شناخت خیر بودن بلاها فراهم شود. تا انسان نتواند فشار روانی حاصل از سختیهای زندگی را کاهش دهد، نمیتواند به خیر بودن آن بیندیشد و تا وجود نعمت در زندگی را درک نکند، نمیتواند به خیر بودن آن فکر کند. بنا بر این، گذشته از آنچه در عوامل مستقیم رضامندی گذشت، به یک سری عوامل زمینهساز نیز نیازمندیم تا رضایت به دست آید. در ادامه، عوامل مشترکی را که در تأمین رضامندی در هر دو موقعیت آن (یعنی مصیبت و نعمت) تأثیر دارند، بیان خواهیم کرد. عواملی که به صورت اختصاصی، به یک موقعیت مربوط خواهند شد، در فصول آینده، مورد بحث قرار خواهند گرفت.
در متون دینی، گاه مباحث مربوط به مؤلّفههای رضامندی، با هم مورد بحث قرار گرفتهاند. در این متون، الگوهای مربوط به هر دو موقعیت و عوامل مشترک آنها قرار دارند. انسانها در موقعیت «مصیبت ـ نعمت»، به شیوههای گوناگونی عمل میکنند. شناخت این شیوهها به ما کمک میکند تا وضعیت خود را شناسایی کنیم و ببینیم کدامیک از آنها ممکن است از ما سر زند. در ادامه، به معرّفی الگوهای مربوط به هر دو موقعیتْ اشاره میکنیم و سپس عوامل مشترکی را که مانع واکنش منفی میشوند و واکنش مثبت را در هر دو موقعیت به وجود میآورند، بیان خواهیم کرد.