281
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

می‏دارد که اگر عقل نباشد، انسان به راحتی نابود می‏شود!

مهم‌ترین بخش حدیث از این جا به بعد است. ایشان در این بخش، از چیزی یاد می‏کنند که آن را «خانواده اجتماعی» می‏نامیم. سپس امام علیه السلام به وی می‏فرماید: «اى زُهرى! چه اشکالى دارد که مسلمانان را چون خانواده‏ات بشمارى و بزرگشان را در جایگاه پدرت بدانى و کوچکشان را در جایگاه فرزندت و همسالت را همانند برادرت؟ حال به کدام‌یک از اینان دوست دارى ستم کنى؟ کدام‌یک از اینان را دوست دارى نفرین کنى؟ آبروى کدام‌یک از اینان را دوست دارى بریزى؟». این منطق، آسیب و آزار اجتماعی را از بین می‏برد و مانع نارضایتی اجتماعی می‏شود.

درمان تکبّر با روش خانواده اجتماعی

گاهی ممکن است به هر دلیلی، تکبّر در روابط اجتماعی شکل گیرد. برای درمان آن، از روش «مقایسه» می‏توان استفاده کرد. مقایسه برای درمان، مبتنی بر طبقه‏بندی سه‏گانه است که از سن فرد مقابل، به دست می‏آید. کسی که خود را برتر از او دانسته‏ایم، یا کوچک‏تر از ماست و یا بزرگ‏تر و یا همسال. در هر گروه سنّی، با تکیه بر حقیقتی می‏توان خودْبرتربینی را کنترل و درمان کرد. این روش را امام سجاد علیه السلام به خوبی بیان کرده‏اند. ایشان می‏فرماید: «اگر ابلیس ـ که لعنت خدا بر او باد ـ این را به تو القا کرد که بر کسی از اهل قبله، برتری داری، پس نگاه کن، اگر او بزرگ‏تر از توست، بگو: او در ایمان و عمل صالح، بر من پیشی دارد؛ پس او بهتر از من است». راهبرد شیطان، برتریِ خود بر دیگری است و این اصل را به انسان‏ها نیز القا می‏کند. اگر کسی که ما خود را نسبت به او بهتر می‏دانیم، بزرگ‏تر از ما باشد، زودتر از ما ایمان آورده و عمل صالح بیشتری انجام داده است؛ بنا بر این، از ما بهتر خواهد بود. توجّه به پیشی گرفتن او در ایمان آوردن و بیشتر بودن عمل صالح او سبب می‏شود که او را بهتر از خود بدانیم.

امّا در باره کسی که کوچک‏تر از ماست می‏فرماید: «و اگر او کوچک‏تر از توست، بگو: من در گناه و معصیت، بر او پیشی دارم؛ پس او از من، بهتر است». در رویارویی با کوچک‏تر باید به امکان گناه بیشتر خود توجّه کرد، تا اصل «او بهتر از من است» عملیاتی


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
280

العابدین علیه السلام می‏آید. زین العابدین علیه السلام به او می‏فرماید: «چرا اندوهگینى؟». او می‏گوید: اى زاده پیامبر خدا! غم و غصه‏هایى پى در پى بر من وارد مى‏شوند؛ چه این که از کسانى که به نعمت‏هاى من حسادت مى‏ورزند و به دیده طمع در من مى‏نگرند، در رنج و محنت‌ام؛ کسانى که به آنان امید دارم و نیز کسانى که به آنان خوبى مى‏کنم، امّا گمانم به خطا مى‏رود و از آنان ناامید مى‏شوم. معلوم می‏شود مشکل وی، حسادت اطرافیان و آزار دیدن از آنان بوده است.

امام زین العابدین علیه السلام برای حلّ این مشکل و به عنوان روش مقابله با این وضعیت، روی به آموزش روابط اجتماعی می‏آورد و نکاتی را به وی گوشزد می‏کند. ایشان روش مقابله با این وضعیت را کنترل زبان می‏داند و به او می‏فرماید: «زبانت را نگه دار تا برادرانت را از آنِ خود سازى». ظاهراً وی متوجّه فرمایش امام علیه السلام نمی‏شود و می‏گوید: من با سخنان خود، به آنان نیکى مى‏کنم. امام زین العابدین علیه السلام به وی هشدار می‌دهد و می‏فرماید: «هرگز، هرگز! مبادا براى این کار، گرفتار خودشیفتگى گردى! نکند چیزى بر زبان آورى که احساس نادرستىِ آن، زودتر بر دل‏ها نشیند، گرچه بتوانى براى آن توجیهى ارائه کنى. چنین نیست که به هر کس که سخن غریبى بگویى، بتوانى عذرت را نیز به گوش وى برسانى».

این، نشان‌دهنده نقش زبان در روابط اجتماعی است. گاه به گونه‏ای سخن می‏گوییم که فوراً حسّ بد از آن به وجود می‏آید و نکته مهم‌تر این که ممکن است در ادامه، انسان نتواند توجیه آن را به فرد منتقل سازد. سپس امام زین العابدین علیه السلام به عقل و خرد اشاره می‌کند و بیان

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 72794
صفحه از 839
پرینت  ارسال به