127
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

۰.​خداوندا! ما را به کار خودت سرگرم بدار... و [ما را] بر نعمت‏هایت، سپاس‏گزار و از یادت، لذّت‏بَرنده قرار بده.

آنچنان نقش یاد خدا اساسی است که بدون آن نمی‏توان انتظار نشاط داشت. غفلت از یاد خدا موجب «خودفراموشی»۱ و «قساوت قلب»۲ و «مردن دل»۳ می‏گردد. از این رو، خداوند متعال به عنوان آفریننده انسان ـ‏ که بیشترین آگاهی را از ماهیت او دارد ـ ‏، تصریح می‏فرماید که: هر کس از یاد من روی گرداند، زندگی سختی خواهد داشت.۴ همچنین در ادبیات دین از چیزی به نام «شیرینی ایمان» یاد شده و عوامل۵ و موانع۶ آن برشمرده شده است. آنچه این جا مهم است این که این شیرینی، مربوط به لذّت‏های معنوی انسان است که می‏تواند نشاط روحی و روانی را برای انسان به ارمغان بیاورد. این شیرینی چنان لذّتی دارد که هر کس آن را بچشد، از او روی‏گردان نمی‏شود.۷

1.. (وَ لَا تَكُونُواْ كَالَّذِينَ نَسُواْ اللّه فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ أُوْلَئِكَ هُمُ الْفَـسِقُونَ) (سورة حشر، آیۀ ١٩).

2.. الكافي عن عليّ بن عيسى رفعه: إنَّ موسى علیه السلام ناجاهُ اللّه ُ تَبارَكَ وتَعالى فَقالَ لَهُ في مُناجاتِهِ: ... يا موسى، لا تَنسَني عَلى كُلِّ حالٍ، ولا تَفرَح بِكَثرَةِ المالِ؛ فَإِنَّ نِسياني يُقسِي القُلوبَ، ومَعَ كَثرَةِ المالِ كَثرَةُ الذُّنوبِ (الکافيج ٨، ص ۴٢ ـ ۴۵، ح ٨؛ تحف العقول، ص ۴۹۳). نیز، ر. ک: الکافي، ج ٢، ص ۴٩٧، ح ٧، علل الشرائع، ص ٨١، ح۲.

3.. امام صادق علیه السلام: فيما ناجَى اللّه ُ بِهِ موسى علیه السلام، قالَ: يا موسى، لا تَنسَني عَلى كُلِّ حالٍ؛ فَإِنَّ نِسياني يُميتُ القَلبَ (الکافي، ج ۲، ص ٤٩٨، ح ١١؛ بحار الأنوار، ج ١٣، ص ٣٤٤، ح ٢٤).

4.. سورۀ طه، آیۀ ۱۲۴.

5.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: ثَلاثٌ مَن کنَّ فیهِ وَجَدَ حَلاوَة الإِیمانِ: أن یکونَ اللّهُ ورَسولُهُ أحَبَّ إلَیهِ مِمّا سِواهُما، وأن یحِبَّ المَرءَ لا یحِبُّهُ إلّا للهِ، وأن یکرَهَ أن یعودَ فِی الکفرِ کما یکرَهُ أن یقذَفَ فِی النّارِ (صحیح البخاری، ج۱، ص۱۴، ح۱۶ و ص۱۶، ح۲۱، ۷۰؛ صحیح مسلم، ج۱، ص۶۶، ح۶۷؛ سنن الترمذی، ج۵، ص۱۵، ح۲۶۲۴؛ سنن ابن ماجة، ج۲، ص۱۳۳۸، ح۴۰۳۳؛ مسند ابن حنبل، ج۴، ص۲۰۶، ح۱۲۰۰۲).
برای مطالعۀ بیشتر، ر. ک: دانش‌نامۀ قرآن و حدیث، ج۸، ص۱۰۴ (حلاوة الایمان).

6.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: حَرامٌ عَلى قُلوبِکم أن تَعرِفَ حَلاوَة الإِیمانِ حَتّى تَزهَدَ فِی الدُّنیا ( الکافی، ج۲، ص۱۲۸، ح۲؛ مشکاة الأنوار، ص۲۰۹، ح۵۶۸؛ بحار الأنوار، ج۷۳، ص۴۹، ح۲۰). نیز، ر. ک: دانش‌نامۀ قرآن و حدیث، ج۸، ص۱۰۸ (مَن لا یجِدُ حَلاوَة الإِیمانِ).

7.. امام سجاد علیه السلام در مناجات نهم از مناجات پانزده‏گانۀ خود می‏فرماید: مَن ذَا الَّذی ذاقَ حَلاوَة مَحَبَّتِک فَرامَ مِنک بَدَلاً، ومَن ذَا الَّذی آنَسَ بِقُربِک فَابتَغی‏ عَنک حِوَلاً (بحار الأنوار، ج‏۹۴، ص‏۱۴۸).

الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
126

این به خوبی نشان می‏دهد که مؤمن واقعی و پیرو راستین پیامبر خدا صلی الله علیه و آله از لذّت‏های مادی مشروع ـ‏ که موجب نشاط می‏شوند ـ ‏، استفاده می‏کند.

رابطه ایمان با لذّت‏های معنوی هم که روشن است. نقش یاد خدا در نشاط انسان، با تعبیرهای گوناگونی در آیات و روایات، وارد شده است. یاد خدا موجب «آرامش و اطمینان نفس»،۱ «جلای دل‏ها»،۲ «شرح صدر»،۳ «حیات دل»،۴ و «نورانیت قلب» و «حلاوت زندگی دوستداران خدا و اهل تقوا و یقین» می‏گردد که هر یک را می‏توان به بُعدی از ابعاد نشاط اشاره دانست. از این رو، پیامبر خداصلی الله علیه و آله این گونه به درگاه خداوند متعال دعا می‏کند:

۰.اللّهُمَّ اجعَلنا مَشغولینَ بِأَمرِک... شاکرینَ عَلی نَعمائِک، مُتَلَذِّذینَ بِذِکرِک.۵

1.. (أَلَا بِذِکرِ اللّه تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ) (سورۀ رعد، آیۀ ۲۸).

2.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: إنَّ لِکلِّ شَیءٍ سَقالَة، وإنَّ سَقالَة القُلوبِ ذِکرُ اللّهِ، وما مِن شَیءٍ أنجى مِن عَذابِ اللّهِ مِن ذِکرِ اللّه (شعب الإیمان، ج۱، ص۳۹۶، ح۵۲۲؛ الترغیب و الترهیب، ج۲، ص۳۹۶، ح۱۰؛ کنز العمّال، ج۱، ص۴۲۸، ح۱۸۴۸).
امام علی علیه السلام ـ مِن کلامٍ لَهُ عِندَ تِلاوَتِهِ: (یسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَ الْاصَالِ * رِجَالٌ لَا تُلْهِیهِمْ تِجَارَة وَ لَا بَیعٌ عَن ذِکرِ اللّه) إنَّ اللّهَ سُبحانَهُ وتَعالى جَعَلَ الذِّکرَ جِلاءً لِلقُلوبِ، تَسمَعُ بِهِ بَعدَ الوَقرَة، وتُبصِرُ بِهِ بَعدَ العَشوَة، وتَنقادُ بِهِ بَعدَ المُعانَدَة (نهج البلاغة، خطبۀ ۱۲۲؛ غرر الحکم، ح۳۵۷۳؛ بحار الأنوار، ج۶۹، ص۳۲۵، ح۳۹).

3.. (أَفَمَن شَرَحَ اللّه صَدْرَهُ لِلْاءِسْلَمِ فَهُوَ عَلَى نُورٍ مِّن رَّبِّهِ فَوَیلٌ لِّلْقَسِیة قُلُوبُهُم مِّن ذِکرِ اللّه أُوْلَئِک فِى ضَلَلٍ مُّبِینٍ) (سورۀ زمر، آیۀ ۲۲).
امام علی علیه السلام: الذِّکرُ یشرَحُ الصَّدرَ (غرر الحکم، ح۸۳۵؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۳۲، ح۵۴۲).

4.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: بِذِکرِ اللّهِ تَحیا القُلوبُ، وبِنِسیانِهِ مَوتُها (تنبیه الخواطر، ج۲، ص۱۲۰).
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ـ فی وَصِیتِهِ لِأَبی ذَرٍّ ـ : نَبِّه بِالذِّکرِ قَلبَک، وجافِ عَنِ النَّومِ جَنبَک، وَاتَّقِ اللّهَ رَبَّک (همان، ص۱۱۷).
امام زین العابدین علیه السلام ـ فی دُعاءِ أبی حَمزَة الثُّمالِی ـ : مَولای، بِذِکرِک عاشَ قَلبی، وبِمُناجاتِک بَرَّدتَ ألَمَ الخَوفِ عَنّی (مصباح المتهجّد، ص۵۹۲، ح۶۹۱؛ الإقبال، ج۱، ص۱۶۸).
امام کاظم علیه السلام: اللّهمَّ... صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وأحی قُلوبَنا بِذِکرِک، وَاجعَل ذُنوبَنا مَغفورَة، وعُیوبَنا مَستورَة، وفَرائِضَنا مَشکورَة، ونَوافِلَنا مَبرورَة، وقُلوبَنا بِذِکرِک مَعمورَة (مصباح المتهجّد، ص۵۹، ح۹۲).

5.. جامع الأخبار،ص ۳۶۴، ح۱۰۱۳؛ بحار الأنوار، ج۹۵، ص۳۶۰، ح۱۶.

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 68973
صفحه از 839
پرینت  ارسال به