169
علم و حكمت جلد اوّل

علم و حكمت جلد اوّل
168

توضيحى درباره مبادى شناخت

از آيات و رواياتى كه در اين فصل گذشت ، معلوم مى شود كه در انسان سه مبدأ براى معرفت وجود دارد كه معارف و آگاهيهاى او به يكى از اين مبادى باز مى گردد :

۱ ـ حسّ

حواسّ ظاهر روزنه هايى هستند كه شناختهاى آغازين از هستى مربوط به آنهاست . اگر هر يك از اين روزنه ها مسدود شود ، شناخت ويژه آن ، از انسان سلب مى گردد؛ همچنانكه گفته شده است : «من فقد حسّا فقد علما؛ هركس حسّى را از دست بدهد ، دانشى را از دست داده است» .

۲ ـ عقل

عقل عبارت است از مركز شعور و ادراكى كه وظيفه آن تركيب ، تجزيه ، انتزاع ، تعميم و تعميق مفاهيمى است كه از طريق حواس به آن منتقل مى شود .

۳ ـ قلب

كلمه قلب در چهار معنى به كار رفته است : ۱ـ تلمبه خون ، ۱ ۲ـ عقل ۲ ،
۳ـ مركز معارف شهودى ، ۳ ۴ـ روح ۴ . در مباحث معرفت شناسى هنگامى كه قلب در كنار عقل به عنوان يكى از مبادى معرفت مطرح مى‏شود ، مقصود معناى سوم ـ يعنى مركز معارف شهودى ـ است .
نكته مهمى كه در بخش چهارم از اين فصل مورد توجه قرار گرفته ، آن است كه مبدأ و مصدر اصلى همه ادراكات و احساسات انسان ، روح اوست و مبادى سه گانه معرفت ـ حس ، عقل و قلب ـ در واقع به منزله راههايى است كه روح از طريق آنها با هستى ارتباط برقرار مى‏كند . بنابراين وقتى كه قلب در معناى دوم و يا سوم به كار مى‏رود ، در واقع در بُعدى از ابعاد خود يا مرتبه‏اى از مراتب خويش به كار رفته است ۵ .

1.نهج البلاغة : حكمت ۱۰۸ به «رگهاى دل اين آدمى پاره گوشتى آويزان است كه شگفت‏ترين چيز در وجود اوست» . و بنگريد به لسان العرب : ۹ / ۳۲۶ .

2.كافى : ۱ / ۱۶ / ۱۲ امام كاظم عليه‏السلام در اين حديث «قلب» را در آيه شريفه «إنّ في ذلك لذكرى لمن كان له قلب» به عقل تفسير كرده است .

3.بنگريد به : ص ۱۶۱ دل .

4.بنگريد به : سوره بقره : ۲۲۵ و ۲۸۳ ، ق : ۳۳ و شعراء : ۸۹ .

5.براى توضيح بيشتر بنگريد به : مبانى شناخت ، نوشته نگارنده .

  • نام منبع :
    علم و حكمت جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری، با همکاری: رضا برنجکار، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 115094
صفحه از 443
پرینت  ارسال به