۴۳۷.امام صادق عليه السلام :هيچ مؤمنى نيست جز آنكه در درون دلش دو گوش است : گوشى كه وسواس خنّاس در آن زمزمه مى كند و گوشى كه فرشته در آن مى دمد ، پس خداوند مؤمن را با فرشته تأييد مى كند و اين همان گفته خداوند است : « آنها را با روحى از خود تأييد نمود» .

۴۳۸.امام صادق عليه السلام :براى دل دو گوش است : روح ايمان خير را نجوا مى كند و شيطان شرّ را ، پس هر كدام بر ديگرى چيره شود بر دل مسلط گردد .

۴۳۹.امام صادق عليه السلامـ خطاب به سليمان بن خالدـ : اى سليمان! براى تو دلى و گوشهايى است . خداوند هرگاه اراده كند كه بنده اى را هدايت كند ، گوشهاى دلش را مى گشايد و هرگاه جز اين بخواهد ، گوشهاى دلش را مى بندد و ديگر هيچ گاه صالح نشود . اين همان كلام خداوند متعال است : «يا چنين است كه بر دلهايشان قفل هايى است؟» .

ر . ك : ص ۱۵۷ ح ۴۱۵ / و ۱ / ۴ .

۱ / ۴

مبدأ اصلى همه ادراكات

۴۴۰.امام على عليه السلام :دل دفتر انديشه است .

۴۴۱.امام على عليه السلام :دل دفتر ديده است .

۴۴۲.امام على عليه السلام :دل سرچشمه حكمت است .

۴۴۳.در مناظره امام صادق عليه السلامبا ابو شاكر ديصانى : ابو شاكر گفت : . . . دانستى كه ما جز آنچه را با چشمهايمان ادراك مى كنيم يا با گوشهايمان مى شنويم يا با دهانهايمان مى چشيم يا با بينيهايمان احساس مى كنيم يا با پوستهايمان لمس مى كنيم ، چيز ديگرى را نمى پذيريم . امام صادق عليه السلام در پاسخ فرمود : حواس پنجگانه را ياد كردى و حال آنكه آنها جز با راهنما قادر به استنباط نيستند؛ همان گونه كه تاريكى جز با چراغ شكافته نگردد .

۴۳۷.عنه عليه السلام :ما مِن مُؤمِنٍ إلاّ ولِقَلبِهِ اُذُنانِ في جَوفِهِ : اُذُنٌ يَنفِثُ فيهَا الوَسواسُ الخَنّاسُ ، واُذُنٌ يَنفِثُ فيهَا المَلَكُ ، فَيُؤَيِّدُ اللّهُ المُؤمِنَ بِالمَلَكِ ، فَذلِكَ قَولُهُ : «و أيَّدَهُم بِروحٍ مِنهُ ^۱ » ^۲ .

۴۳۸.عنه عليه السلام :إنَّ لِلقَلبِ اُذُ نَينِ ، روحُ الإِيمانِ يُسارُّهُ بِالخَيرِ ، والشَّيطانُ يُسارُّهُ بِالشَّرِّ ، فَأَيُّهُما ظَهَرَ عَلى صاحِبِهِ غَلَبَهُ ^۳ .

۴۳۹.عنه عليه السلامـ لِسُلَيمانَ بنِ خالِدـ : يا سُلَيمانُ ، إنَّ لَكَ قَلبًا ومَسامِعَ ، وإنَّ اللّهَ إذا أرادَ أن يَهدِيَ عَبدًا فَتَحَ مَسامِعَ قَلبِهِ ، وإذا أرادَ بِهِ غَيرَ ذلِكَ خَتَمَ مَسامِعَ قَلبِهِ فَلا يَصلُحُ أبَدًا ، وهُوَ قَولُ اللّهِ تَعالى : «أم عَلَى قُلوبٍ أقفالُها ^۴ » .
^۵

۱ / ۴

المَبدَأُ الأَصلِيُّ لِجَميعِ الإِدراكاتِ

۴۴۰.الإمام عليّ عليه السلام :القَلبُ مُصحَفُ الفِكرِ ^۶ .

۴۴۱.عنه عليه السلام :القَلبُ مُصحَفُ البَصَرِ ^۷ .

۴۴۲.عنه عليه السلام :القَلبُ يَنبوعُ الحِكمَةِ ^۸ .

۴۴۳.في مُناظَرَةِ الإِمامِ الصّادِقِ عليه السلامأبا شاكِرٍ الدَّيصانِيَ : قالَ أبو شاكِرٍ : ... قَد عَلِمتَ أنّا لا نَقبَلُ إلاّ ما أدرَكناهُ بِأَبصارِنا ، أو سَمِعناهُ بِآذانِنا ، أو ذُقناهُ بِأَفواهِنا ، أو شَمَمناهُ بِاُنوفِنا ، أو لَمَسناهُ بِبَشَرَتِنا .
فَقالَ أبو عَبدِاللّهِ عليه السلام : ذَكَرتَ الحَواسَّ الخَمسَ وهِيَ لا تَنفَعُ فِي الاِستِنباطِ إلاّ بِدَليلٍ ، كَما لا تُقطَعُ الظُّلمَةُ بِغَيرِ مِصباحٍ ^۹ .