پژوهشى در باره حدوث و قِدَم قرآن۱
مسئله حدوث و قدم قرآن ، از نخستين تأملات كلامى مسلمانان در باره متن مقدّس قرآن است كه زمينهساز مجادلات فراوان بين مذاهب و مكاتب كلامى گشته و مسائل متعدد كلامى ديگر را هم در پى داشته است ، از اين رو از آن به عنوان سرچشمه پيدايش دانش كلام و وجه نامگذارى آن به علم كلام ياد شده است .۲
پيشينه تاريخى
در باره زمان آغاز اين مجادلات ، اطلاع چندانى در دست نيست ؛ اما طرح اين نوع تأملات ، پس از آشنايى مسلمانان با عقايد اقوام ديگر و نيز پختگى و نضوج انديشههاى دينى در جهان اسلام بوده است .۳ در بررسى زمينهها و سرچشمههاى طرح اين انديشه ، از اختلاط مسلمانان با پيروان ساير مذاهب در پى فتوحات اسلامى و به طور خاص اعتقادات يهوديان۴ و مسيحيان۵ ياد شده است . برخى نيز ريشه اين انديشه را در مكاتب فلسفى يونان كاويدهاند .۶ اعتقاد به مخلوق نبودن
1.اين پژوهش ، به وسيله فاضل گرامى جناب آقاى حسن رضايى ، انجام شده است .
2.الملل و النحل ، شهرستانى : ج۱ ص۳۰ ؛ المواقف : ج۱ ص۴۶ .
3.فصلنامه كلام اسلامى : ش۵۳ ص۱۱۶ .
4.العلل ، احمد بن حنبل : ج۱ ص۶۹ ؛ تاريخ بغداد : ج۷ ص۶۵ ؛ السلفية بين اهل السنّة و الامامية : ص۴۹ .
5.خلق افعال العباد : ص۲۱ ؛ تاريخ الطبرى : ج۷ ص۱۹۸ .
6.البيان : ص۴۰۵ ؛ سير اعلام النبلاء : ج۱۹ ص۳۴۱ ؛ تاريخ ابن خلدون : ج۱ ص۴۶۶ - ۴۹۵ .
