۳۴۶. امام رضا عليه السلام- در بيان علل [و فلسفه] احكام - : علّت آن كه [قرائت نماز را] با سوره حمد بايد آغاز كرد ، نه سورهاى ديگر ، اين است كه هيچ سورهاى از قرآن و هيچ كلامى مانند سوره حمد ، جامع خير و حكمت نيست ؛ چون عبارت «الحَمدُ لِلَّهِ» ، در واقع ، به جا آوردن وظيفه سپاسگزارى است كه خداى عزّ و جلّ بر عهده خلقش نهاد و شكرگزارى براى كار نيكى است كه توفيق آن را به بندهاش داده است .
«رَبِّ العَالَمينَ» ، يگانه دانستن او و ستايش و اقرار به اين است كه آفريننده و مالك ، اوست و لا غير .
«الرَّحمَنِ الرَّحيمِ» ، طلب عطوفت و مهربانى خدا و ذكر الطاف و نعمتهاى او به همه آفريدگان اوست .
«مَالِكِ يَومِ الدِّينِ» ، اعتراف به رستاخيز و حسابرسى و پاداشدهى است و اين كه خداوند ، همچنان كه مالك دنياست ، مالك آخرت نيز هست .
«إيّاكَ نَعبُدُ» ، خواهش و تقرّب جستن به خداى متعال و خالص گردانيدن عمل براى اوست و جز او را شريك آن نكردن .
«وَ إيّاكَ نَستَعينُ» ، درخواست افزونىِ توفيق و عبادت او و دوام نعمت و يارى اوست .
«اهدِنا الصِّرَاطَ المُستَقيمَ» ، راهنمايى خواستن به دين او و چنگ زدن به ريسمان الهى و تقاضاى شناخت بيشتر پروردگارش است .
«صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ» ، تأكيد بر درخواست و خواهش و يادآورى نعمتهايى است كه در گذشته به دوستانش داده و دلبستگى به همانند آن نعمتهاست .
«غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ» ، پناه خواستن از خداست كه مبادا از جمله معاندان كافر و بىاعتنا به خداوند و اوامر و نواهى او باشد .
«وَ لَا الضَّآلِّينَ» ، پناه بردن به خداست از اين كه از جمله كسانى باشد كه ندانسته از راه او خارج شدند ؛ ليك گمان مىكنند كه كار و راهشان درست است .
پس در اين سوره ، تمام خير و حكمت آخرت و دنيا ، گِرد آمده است و هيچ چيز ديگرى چنين جامعيتى را ندارد .
