39
حکمت‌ نامه رضوی جلد اول

امروزه ، در منابع روايى شيعه و سنّى ، اين روايت به چشم مى‏خورد.
گزارش‏هاى شيعى ، افزوده مشهورى دارد كه به دليل چگونگى ارائه آن به وسيله امام عليه السلام و نگارش عمومى آن ، ماندگار شده است. امام عليه السلام پس از گفتن بخش اوّل حديث، آن گاه كه مَركب ايشان به راه افتاده بود، سر از كجاوه بيرون آورد و ادامه حديث را بيان فرمود . راوى مى‏گويد :
فَلَمَّا مَرَّتِ الرَّاحِلَةُ نَادَانَا : بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا.۱
چون كجاوه ، قدرى حركت كرد ، امام عليه السلام فرمود : [اين ايمنى از عذابْ‏] شروطى دارد و من از شرطهاى آن هستم.
اين سخن ، اشاره به آن است كه توحيد ، بدون پذيرفتن ولايت اهل بيت عليهم السلام نمى‏تواند انسان را به سعادت شايسته‏اش برساند .۲
روايت رجاء بن ابى ضحّاك ، مأمور حكومتى دستگاه خلافت ، نيز در شمار گزارش‏هاى مستند و مهم تاريخى در باره سفر امام هشتم عليه السلام است. او مى‏گويد:
مأمون ، مرا فرستاد كه على بن موسى را از مدينه به خراسان نزد او آورم و سفارش نمود كه شخصاً مراقب و مواظب او باشم و به من امر كرد كه ايشان را از راه بصره و اهواز و فارس ، حركت دهم ، نه راه قم و شبانه‏روز هم از او جدا نشوم و مراقب او باشم تا وى را بر مأمون ، وارد كنم . من پيوسته با او بودم و از مدينه تا مرو، از او جدا نشدم و به خدا سوگند تا كنون احدى را نديده ام كه از او نسبت به خداى متعال ، متّقى‏تر باشد و يا از او بيشتر ياد خدا كند و در تمامى اوقات ، ذكر خدا گويد. كسى را خداترس‏تر و پارساتر از او نديده‏ام.۳
رجاء بن ابى ضحّاك ، آن گاه به طور مفصّل ، تمام حالات عبادى امام، تعداد ركعات نمازهاى مستحبّى ايشان، ادعيه قنوت امام عليه السلام در نمازهاى روزانه و همچنين نماز شب ايشان را به صورت كامل ، گزارش مى‏كند و به جلسات موعظه و پاسخ‏گويى به پرسش‏هاى دينى مردم هر شهر نيز اشاره مى‏كند. در پايان اين روايت طولانى آمده است:
هنگامى كه او را بر مأمون وارد كردم ، از من جوياى حال و كردار او شد . من آنچه ديده بودم ، براى او گفتم : از رفتار و اعمال شبانه‏روزش و از رفتن و ماندنش ، همه را شرح دادم. مأمون گفت: اى پسر ابى ضحّاك! اين مرد ، بهترين خلقِ روى زمين و از همه علمش بيشتر و عبادتش افزون‏تر و درست‏تر و به‏جاتر است. پس آنچه از وى ديده‏اى ، براى احدى بازگو مكن تا فضل و بزرگوارى‏اش بر كسى ظاهر نگردد ، مگر از زبان من. از خداوند يارى مى‏جويم بر آنچه نيّت كرده‏ام كه مقام او را بلند كنم و نامش را در همه جا منتشر سازم و شيوع دهم.۴

1.ر . ك : ح ۵۱۸ .

2.شيخ صدوق ، در توضيح اين بخش از روايت مى‏نويسد: «از شروط لا اله الّا اللَّه اقرار كردن به اين است كه امام رضا عليه السلام از جانب خداى عزّ و جلّ امام بر بندگان بوده ، اطاعت از ايشان ، واجب است» . (عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۲ ص ۱۳۵ ح ۴) .

3.عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج‏۲ ص ۱۸۱ ح‏۵.


حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
38

بن رافع قشيرى ، يحيى بن يحيى ، اسحاق بن راهِوَيه ،۱ ابو زُرعه و محمّد بن اسلم طوسى‏۲ و گروهى از عالمان شهر ، خبر داده‏اند. در گزارش كشف الغُمّة۳ اين گونه آمده است :
صاحب كتاب تاريخ نيشابور مى‏نويسد: هنگامى كه على بن موسى الرضا عليه السلام در اين سفر به نيشابور رسيد، به محلّه بازار نيشابور، وارد شد. ايشان در كجاوه‏اى كه از نقره خالص بر استرى سفيد بود، نشسته بود. دو تن از حافظان احاديث نبوى و محدّثان بزرگ، يعنى ابو زُرعه رازى و محمّد بن اسلم طوسى نزديك رفتند و گفتند :
اى سَرور فرزند سَرور و اى امام و فرزند امامان! اى سلاله طاهره رضيه و اى خلاصه زاكيه نبويه! به حقّ پدران پاكت و گذشتگان نيكت، طلعت مبارك و باميمنت خود را بر ما بنما و براى ما حديثى از آبا و اجداد بزرگوار خود نقل كن تا آن را ياد بگيريم .

نويسنده تاريخ نيشابور ، آن گاه به تفصيل ، گزارش شيوه برخورد حاضران را پس از زيارت سيماى نورانى امام عليه السلام شرح مى‏دهد و مى‏گويد : صداى اشك و گريه و ناله ، از جماعت هزاران نفرى به آسمان برخاست. سپس امام عليه السلام به شيوه محدّثان ، يكايك آباى خويش تا پيامبر صلى اللّه عليه و آله را نام برد و حديث مشهور و قدسى «كلمة لا إله إلّا اللَّه حصنى ، فمن دخل حصنى أمن من عذابى» را برايشان املا فرمود. حاكم نيشابورى ، شمارِ نويسندگان حاضر در اين جلسه را ۲۴ هزار نفر، ذكر كرده است.۴همين نگارش عمومى ، سبب مانايى اين حديث در كتب متعدّد روايى شده و

1.بحار الأنوار: ج ۴۹ ص ۱۲۲ ح ۳ (به نقل از: عيون أخبار الرضا عليه السلام ) .

2.بحار الأنوار: ج ۴۹ ص ۱۲۶ ح‏۳ (به نقل از: كشف الغمّة از تاريخ نيشابور) .

3.ابن حجر نيز نظير اين متن را از حاكم نيشابورى و كتابش تاريخ نيشابور ، گزارش كرده است (الصواعق المحرقّة : ص ۲۰۵ . نيز ، ر . ك : المنتظم : ج ۱۰ ص ۱۲۰) .

4.كشف الغمّة : ج ۲ ص ۳۰۸ (به نقل از تاريخ نيشابور) . نيز ، ر . ك : همين حكمت‏نامه : ج ۲ ص ۳۸ (دور معرفة أهل البيت عليهم السلام فى الفلاح)؟؟؟ .

  • نام منبع :
    حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 48954
صفحه از 584
پرینت  ارسال به