سرآمد حكيمان‏

يكى از برجسته‏ترين ويژگى‏هاى اهل بيت پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله ، اين است كه آنان ، وارث علم و حكمتِ پيامبر خاتم ، بلكه همه انبياى الهى هستند^۱ و بدين سان ، آنان ، مظهر و جلوه‏گاه حكمت الهى و سرآمدِ حكيمان اند . امام على عليه السلام در باره اين ويژگى اهل بيت عليهم السلام مى‏فرمايد :
ألا إنَّ العِلمَ الّذي هَبَطَ بِهِ آدمُ وَ جَميعُ ما فُضِّلَت بِهِ النَّبيُّونَ إلى‏ خاتَمِ النَّبيّينَ فى عِترَةِ النَّبيّينَ وَ المُرسَلينَ ، فَأينَ يُتاهُ بِكُم وَ أينَ تَذهَبونَ؟!^۲آگاه باشيد علمى كه آدم عليه السلام آن را فرود آورد و هر آنچه پيامبران تا خاتم پيامبران ، بدان برترى داده شده‏اند ، در خاندان خاتم پيامبران و رسولان ، محمّد صلى اللّه عليه و آله است . پس كجا شما را حيران و سرگردان كرده‏اند و به كجا مى‏رويد؟!
و امام صادق عليه السلام در اين باره مى‏فرمايد :
نَحنُ شَجَرَةُ النُّبوّةِ ، وَ بَيتُ الرَّحمَةِ ، وَ مَفاتيحُ الحِكمَةِ ، وَ مَعدِنُ العِلمِ .^۳
ما درخت نبوّت ، خانه رحمت ، كليدهاى حكمت و معدنِ دانش هستيم .
در زيارت جامعه - كه از امام هادى عليه السلام نقل شده و همه امامان با آن ، زيارت مى‏شوند - آمده است :

كار بستن حكمت عملى در زندگى براى انسان حاصل مى‏گردد . در واقع ، حكمت علمى ، مقدّمه حكمت عملى ، و حكمت عملى ، سرآغاز حكمتِ حقيقى است و تا انسان ، بدين پايه از حكمت نرسيده ، حكيمِ حقيقى نيست ، هر چند بزرگ‏ترين استاد فلسفه باشد .
حكمت حقيقى ، در واقع ، همان جوهر دانش ، نورِ دانش و دانشِ نور است . از اين رو ، خواصّ علم حقيقى و آثارش بر آن مترتّب مى‏گردد ، كه از مهم‏ترين آنها حالت خشيت از خداوند متعال است ، چنان كه در قرآن كريم آمده :
«إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَؤُاْ .^۱
در ميان بندگان خدا ، تنها دانشمندان اند كه از او بيمناك اند» .
اين اثر ، در كلام پيامبر خدا ، عيناً بر حكمت حقيقى نيز مترتّب شده است ، آن جا كه مى‏فرمايد :
خَشيَةُ اللَّهِ عزّ و جلّ رأسُ كُلِّ حِكمَةٍ .^۲
بيم از خداوند عزّ و جلّ ، اساس هر حكمتى است .
حكمت حقيقى ، جاذبه‏اى عقلانى و ضدّ كشش‏هاى نفسانى است كه هر اندازه در جان انسان قوّت يابد ، به همان اندازه ، تمايلات نفسانى در او ، ضعيف مى‏شوند ، تا آن جا كه كاملاً از بين مى‏روند . در آن حال ، عقل به طور كامل ، زنده مى‏گردد و زمام انسان را به دست مى‏گيرد و از آن پس ، زمينه‏اى براى انجام دادن كارهاى ناشايست در وجود او باقى نمى‏مانَد . در نتيجه ، حكمت ، با عصمت ، همراه مى‏شود و در نهايت ، همه ويژگى‏هاى حكيم و عالِم حقيقى براى آدمى حاصل مى‏گردد و در بالاترين مراتب علم و حكمت ، به والاترين درجات خودشناسى ، خداشناسى ، امامت و رهبرى دست مى‏يابد .^۳بر اين پايه ، انبياى الهى و اوصياى آنان - كه به قلّه حكمت علمى و عملى و حقيقى دست يافته‏اند - ، از جانب خداوند متعال ، مأمور آموزش دادن علم و حكمت به جامعه بشر شده‏اند .