۶ . حزنِ ناشى از عواطف انسانى‏

عواطف و احساساتِ انسانى ايجاب مى‏كند كه انسان، در مصائب ديگران بويژه خويشاوندان و دوستان ، اندوهناك شود. اين اندوه نيز مثبت ارزيابى مى‏شود ؛ زيرا موجب تلاش در جهت رفع نگرانى و شادكامى، و تقويت روابط خانوادگى و اجتماعى است، و در مواردى كه راهى براى درمان نگرانى وجود ندارد، شكيبايى در آنها سرور اخروى را در پى خواهد داشت.^۱

۷ . حزنِ ناشى از گم‏راهىِ افراد بى ايمان‏

انسان‏هاى شايسته، دوست دارند كه همه مردم جهان ، به مفهوم واقعى كلمه ، سعادتمند و شادكام باشند . از اين‏رو ، گم‏راهى افراد بى‏ايمان - كه سعادتِ دنيا و آخرت آنها را تهديد مى‏كند - ، براى آنها رنج‏آور است.
پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله وقتى مى‏ديد كه عده‏اى سخن او را - كه دعوت به شادكامى دنيا و آخرت است - ، نمى‏پذيرند ، گاه تا مرز از دست‏دادن جان خود اندوهناك مى‏شد .^۲
اين نوع حزن نيز به دليل آن كه زمينه‏ساز تلاش بيشتر براى رهايى و شادكامى همگانى است ، نيكو و پسنديده است .
چكيده سخن اين كه اسلام ، چيزى جز آسايش ، آرامش و شادكامى انسان را نمى‏خواهد . از اين رو ، در اين آيين ، تنها غصّه‏هاى شادى‏آفرين ، رواست . نكته قابل توجّه اين كه برعكسِ غم‏هاى ناروا - كه انسان را در تنگناى روانى و فشار روحى قرار مى‏دهند - ، غم‏هاى روا، موجب باز شدن دل و نورانيت آن مى‏شود ،

رفته ،^۱ سبب تحرّك و تلاش بيشتر جهت موفّقيت در انجام كارهاى نيك و شادى‏آفرين است .

۴ . اندوه بر مصائب خاندان رسالت‏

مصيبت خاندان رسالت ، در واقع ، مصيبت ارزش‏هاى انسانى است ؛ زيرا آنان با هدف حاكميت ارزش‏ها ، در برابر سلطه ستمگران ايستادند ، و متحمّل انواع رنج‏ها شدند . بنا بر اين ، اندوه بر مصائب اهل بيت عليهم السلام و گريستن بر آن ،^۲ اگر با معرفت همراه باشد ، زمينه‏ساز تلاش و تحرّك بيشتر جهت ايجاد و استقرار نظام ارزشىِ مبتنى بر آرمان‏هاى خاندان رسالت خواهد بود ، و بدين‏سان مى‏تواند از نظر فردى و اجتماعى ، شادى‏آفرين باشد .

۵ . حزن در مصائب اهل ايمان‏

از منظر اسلام ، جامعه اسلامى ، اعضاى يك پيكرند . لذا بايد در شادى و غم يگديگر سهيم باشند . اين موضوع ، به قدرى مهم است كه پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله مى‏فرمايد :
مَن أصبَحَ لا يَهتَمُّ بِاُمورِ المُسلِمينَ فَلَيسَ بِمُسلِمٍ .^۳
كسى كه روز خود را آغاز كند و به امور مسلمانان اهتمام نورزد ، مسلمان نيست .
بر اين اساس ، غمخوارى اهل ايمان براى يكديگر ،^۴زمينه‏سازِ شاد زيستن جامعه اسلامى است .