215
فرهنگ‌نامه اعتکاف

۳۴۸.الاقبالـ به نقل از کتاب معالم الدین ـ: محمّد بن ابی رَوّاد روّاسی ذکر کرد که با محمّد بن جعفر دهّان (روغن‌فروش) در روزی از روزهای ماه رجب به سوی مسجد سهله حرکت کردیم. او گفت: ما را به سوی مسجد صعصعه ببر که مسجدی مبارک است و امیر مؤمنان علی علیه السّلام در آن جا نماز گزارده و حجّت‏های الهی به آن پا نهاده‌اند. ما به سوی آن رفتیم و در حال نماز در آن جا بودیم که مردی از شترش پیاده شد و آن را در سایه بست و وارد شد و دو رکعت نماز طولانی خواند و سپس دستانش را دراز کرد و دعایی را خواند ـ
که خواهیم آورد ـ. آن گاه به سوی مرکبش رفت و سوارش شد. ابن جعفر دهّان به من گفت: آیا بر نخیزیم تا به سویش برویم و بپرسیم او کیست؟ برخاستیم و به سویش رفتیم و به او گفتیم: تو را به خدا سوگندت می‏دهیم که تو کیستی؟ او ما را سوگند داد که وی را چه کسی می‏پنداریم. ابن جعفر دهّان گفت: گمان می‏کنیم که تو خضر هستی. او گمان مرا هم جویا شد. گفتم: من نیز همین گمان را دارم. او گفت: به خدا سوگند، من کسی هستم که خضر هم نیازمند دیدن اوست. باز گردید که من امام زمان شما هستم. و این، متن دعایش است:
«خدایا! ای صاحب الطاف فراوان و نعمت‌های گوناگون و رحمت گسترده و قدرت کامل و نعمت‌های بزرگ و بخشش‏های سترگ و یارى‏های زیبا و عطاهای فراوان! ای آن که با مثال زدن، توصیف نمى‏گردی و به مانند، تشبیه نمى‏شوی و به کمک و پشتیبانى، مغلوب نمى‏گردى!
ای آن که آفرید و روزی داد، و الهام کرد و گویا گرداند، و نوآوری کرد و آغاز نمود، و بلندمرتبه و والاست، و اندازه گیری کرد و نیک نگاشت، و صورتگری کرد و استوار ساخت، و حجّت آورد و رساند، و نعمت داد و گستراند، و بخشید و افزود، و عنایت کرد و برتری داد!
ای آن که در عزّت، مقام بلند دارد، چنان که از نگاه دیده‏ها برون است و در لطف، نزدیک است، چنان که در افکار، خطور مى‏کند!
ای آن که در حکمرانى، یکتاست و شریکی برای او در قلمرو فرمان‌روایى‏اش نیست، و در نعمت‌ها و بزرگى‏ها، یگانه‌ای است که در جبروت مقام خود، ضدّی ندارد!
ای که در بزرگی هیبت او، اندیشه‏ها و افکار نازک‌بین، حیران مى‏مانند و جهش دیده مردم در برابر درک عظمتش سرشکسته مى‏گردد! ای آن که چهره‏ها در برابر هیبت او سر افکنده‏اند و گردن‏ها در برابر عظمتش فروتن‏ اند و دل‏ها از بیمش لرزان‏ اند!
با این ستایش که جز برای تو شایسته نیست، و به خاطر آنچه بر خودت برای مؤمنانی که تو را مى‏خوانند، مقرّر کردی و به خاطر این که پاسخ مثبت دادن به خوانندگان خویش را ضمانت نمودى، از تو درخواست مى‏کنم، ای شنواترینِ شنوندگان و بیناترینِ بینایان و مراقب‏ترینِ مراقبان و سریع‏ترین حسابگران! ای
أحکم الحاکمین و ای أرحم الراحمین! بر محمّد، خاتم پیامبران، و بر خاندان پاک و برگزیده او درود فرست، و در این ماه، بهترین چیزی را که قسمت خواهی کرد، برای من قسمت کن، و در مقدّراتت، بهترین چیزی را که خود، در سرنوشت رقم زده‌اى، برای من رقم زن، و مرا در جمع آنان که عاقبتشان را به سعادتمندی ختم مى‏کنى، مقرّر فرما، و هر مقدار که مرا زنده نگه مى‏دارى، برخوردار، زنده نگه دار، و مرا شادمان و آمرزیده بمیران و خودت نجاتم را از پرسش برزخ، متولّی باش، و نکیر و منکر (دو فرشته پرسشگر قبر) را از من بگردان، و بشیر و مبشّر را به من بنمایان، و برای من به خشنودی و بهشتت و زندگی خوش و فرمان‌روایی بزرگ، راهی قرار ده. صبحگاهان و شبانگاهان بر محمّد و خاندانش درود خدا باد، ای مهربان‏ترینِ مهربانان!».
در روایتی دیگر آمده است: سپس می‏گویی:
«بار خدایا! من به [حقّ] گِرِه عزّتت بر ارکان عرش، و نهایت مهربانى‏ات در قرآن، و اسم اعظمت و یاد برتر و برترینت، و همه کلمه‏های تمامت، از تو درخواست مى‏کنم که بر محمّد و خاندان او درود فرستى، و از تو مى‏خواهم که به من، هر چه را که به عهد تو وفا کننده‌تر، و برای حقّ تو ادا کننده‌تر، و برای تو خشنود کننده‌تر، و برای من در روز باز گشت به نزدت و به سویت بهتر است، تا آن جا که دوست دارم، بدهی و از من، هر آنچه را دوست ندارم، باز گردانى، که تو بر هر چیزی توانایى، به رحمتت، ای مهربان‏ترینِ مهربانان!».
[سیّد ابن طاووس در این جا می‏نویسد:] این دعا و افزوده آن را از امیر مؤمنان علیه السّلام هم یافته‏ایم [و از ایشان هم برای ما روایت شده است].


فرهنگ‌نامه اعتکاف
214

۳۴۸.الإقبالـــ فيما رَواهُ مِن كِتابِ «مَعالِمُ الدّينِ» ـــ: ذَكَرَ مُحَمَّدُ بنُ أبِي الرَّوّادِ الرَّوّاسِيُّ أنَّهُ خَرَجَ مَعَ مُحَمَّدِ بنِ جَعفَرٍ الدَّهّانِ إلیٰ مَسجِدِ السَّهلَةِ في يَومٍ مِن أيّامِ رَجَبٍ، فَقالَ: مِل بِنا إلیٰ مَسجِدِ صَعصَعَةَ فَهُوَ مَسجِدٌ مُبارَكٌ، وقَد صَلّیٰ بِهِ أميرُ المُؤمنينَ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِ وآلِهِ، ووَطِئَهُ الحُجَجُ بِأَقدامِهِم، فَمِلنا إلَيهِ، فَبَينا نَحنُ نُصَلّي إذا بِرَجُلٍ قَد نَزَلَ عَن ناقَتِهِ وعَقَلَها بِالظِّلالِ، ثُمَّ دَخَلَ وصَلّیٰ رَكعَتَينِ أطالَ فيهِما، ثُمَّ مَدَّ يَدَيهِ فَقالَ ـــ وذَكَرَ الدُّعاءَ الَّذي يَأتي ذِكرُهُ ـــ
ثُمَّ قامَ إلیٰ راحِلَتِهِ ورَكِبَها، فَقالَ لِيَ ابنُ جَعفرٍ الدَّهّانُ: ألا نَقومُ إلَيهِ فَنَسأَ لُهُ مَن هُوَ؟ فَقُمنا إلَيهِ فَقُلنا لَهُ: ناشَدناكَ اللّهَ مَن أنتَ؟ فَقالَ: ناشَدتُكُمَا اللّهَ مَن تَرَياني؟ قالَ ابنُ جَعفَرٍ الدَّهّانُ: نَظُنُّكَ الخِضرَ علیه السّلام، فَقالَ: وأَنتَ أيضا؟ فَقُلتُ: أظُنُّكَ إيّاهُ، فَقالَ: وَاللّهِ، إنّي لَمَنِ الخِضرُ مُفتَقِرٌ إلیٰ رُؤيَتِهِ، اِنصَرِفا فَأَنَا إمامُ زَمانِكُما.
وهٰذا لَفظُ دُعائِهِ علیه السّلام:
اللّٰهُمَّ يا ذَا المِنَنِ السّابِغَةِ، وَالآلاءِ الوازِعَةِ، وَالرَّحمَةِ الواسِعَةِ، وَالقُدرَةِ الجامِعَةِ، وَالنِّعَمِ الجَسيمَةِ، وَالمَواهِبِ العَظيمَةِ، وَالأَيادِي الجَميلَةِ، وَالعَطايَا الجَزيلَةِ.
يا مَن لا يُنعَتُ بِتَمثيلٍ، ولا يُمَثَّلُ بِنَظيرٍ، ولا يُغلَبُ بِظَهيرٍ.
يا مَن خَلَقَ فَرَزَقَ، وأَلهَمَ فَأَنطَقَ، وَابتَدَعَ فَشَرَعَ، وعَلا فَارتَفَعَ، وقَدَّرَ فَأَحسَنَ، وصَوَّرَ فَأَتقَنَ، وَاحتَجَّ فَأَبلَغَ، وأَنعَمَ فَأَسبَغَ، وأَعطیٰ فَأَجزَلَ، ومَنَحَ فَأَفضَلَ.
يا مَن سَما فِي العِزِّ فَفاتَ خَواطِرَ الأَبصارِ، ودَنا فِي اللُّطفِ فَجازَ هَواجِسَ الأَفكارِ، يا مَن تَوَحَّدَ بِالمُلكِ فَلا نِدَّ لَهُ في مَلَكوتِ سُلطانِهِ، وتَفَرَّدَ بِالكِبرِياءِ وَالآلاءِ فَلا ضِدَّ لَهُ في جَبَروتِ شَأنِهِ، يا مَن حارَت في كِبرِياءِ هَيبَتِهِ دَقائِقُ لَطائِفِ الأَوهامِ، وَانحَسَرَت دونَ إدراكِ عَظَمَتِهِ خَطائِفُ أبصارِ الأَنامِ، يا مَن عَنَتِ الوُجوهُ لِهَيبَتِهِ، وخَضَعَتِ الرِّقابُ لِعَظَمَتِهِ، ووَجِلَتِ القُلوبُ مِن خيفَتِهِ؛ أسأَ لُكَ بِهٰذِهِ المِدحَةِ الَّتي لا تَنبَغي إلّا لَكَ، وبِما وَأَيتَ بِهِ عَلیٰ نَفسِكَ لِداعيكَ مِنَ المُؤمِنينَ، وبِما ضَمِنتَ الإِجابَةَ فيهِ عَلیٰ نَفسِكَ لِلدّاعينَ، يا أسمَعَ السّامِعينَ، ويا أبصَرَ المُبصِرينَ، ويا أنظَرَ النّاظِرينَ، ويا أسرَعَ الحاسِبينَ، ويا أحكَمَ الحاكِمينَ، ويا
أرحَمَ الرّاحِمينَ، صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِيّينَ، وعَلیٰ أهلِ بَيتِهِ الطّاهِرينَ الأَخيارِ، وأَن تَقسِمَ لي في شَهرِنا هٰذا خَيرَ ما قَسَمتَ، وأَن تَحتِمَ لي في قَضائِكَ خَيرَ ما حَتَمتَ، وتَختِمَ لي بِالسَّعادَةِ فيمَن خَتَمتَ، وأَحيِني ما أحيَيتَني مَوفوراً، وأَمِتني مسَروراً ومَغفوراً، وتَوَلَّ أنتَ نَجاتي مِن مَسأَلَةِ البَرزَخِ، وَادرَأ عَنّي مُنكَراً ونَكيراً، وأَرِ عَيني مُبَشِّراً وبَشيراً، وَاجعَل لي إلیٰ رِضوانِكَ وجِنانِكَ مَصيراً، وعَيشاً قَريراً، ومُلكاً كَبيراً، وصَلَّى اللّهُ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وآلِهِ بُكرَةً وأَصيلاً، يا أرحَمَ الرّاحِمينَ.
ثُمَّ تَقولُ مِن غَيرِ تِلكَ الرِّوايَةِ:
اللّٰهُمَّ إنّي أسأَ لُكَ بِعَقدِ عِزِّكَ عَلیٰ أركانِ عَرشِكَ، ومُنتَهیٰ رَحمَتِكَ مِن كِتابِكَ، وَاسمِكَ الأَعظَمِ، وذِكرِكَ الأَعلَى الأَعلیٰ، وكَلِماتِكَ التّامّاتِ كُلِّها أن تُصَلِّيَ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وآلِهِ، وأَسأَ لُكَ ما كانَ أوفیٰ بِعَهدِكَ، وأَقضیٰ لِحَقِّكَ، وأَرضیٰ لِنَفسِكَ، وخَيراً لي فِي المَعادِ عِندَكَ، وَالمَعادِ إلَيكَ، أن تُعطِيَني جَميعَ ما اُحِبُّ، وتَصرِفَ عَنّي جَميعَ ما أكرَهُ، إنَّكَ عَلیٰ كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ، بِرَحمَتِكَ يا أرحَمَ الرَّاحِمينَ.
وَجَدنا هٰذَا الدُّعاءَ وهٰذِهِ الزِّياداتِ فيهِ مَروِيّا عَن مَولانا أمیر المُؤمِنینَ صَلَواتُ اللّهِ وسَلامُهُ عَلَيهِ.۱

1.. الإقبال: ج ۳ ص ۲۱۲، مصباح المتهجّد: ص ۸۰۲ ح ۸۶۵.

  • نام منبع :
    فرهنگ‌نامه اعتکاف
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری محمّدحسين صالح آبادي عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 15542
صفحه از 351
پرینت  ارسال به