۳۴۰.سیّد ابن طاووسـ در توصیف دعای اُمّ داوود ـ: بدان دعایی را که در این فصل ذکر میکنیم، دعایی بزرگ و معروف به دعای «اُمّ داوود» است. وی مادربزرگ شایسته ما معروف به اُمّ خالد بربری، مادر نیای ما داوود بن حسن بن حسن [مجتبی]، فرزند مولایمان امیر مؤمنان علی بن ابی طالب است که خلیفه معاصرش از او بر خلافتش ترسید و سپس پاکیاش از این امر برای خلیفه روشن شد و او را آزاد کرد، بدون این که دیگر افراد خاندان ابو طالب را که به این خاطر دستگیر کرده بود، رها نماید. شرح حال زندانی شدن فرزند این بانو، یعنی نیای ما، داوود، به زودی میآید و نیز حدیث دعایی از اُمّ داوود که خداوند جلیل مستجاب نمود و کارش را پس از مدّت‌ها پریشانی، سر و سامان داد... .
یکی از گزارش‌ها در این باره، آن است که چون منصور عبّاسی، عبد اللّٰه بن حسن و گروهی از خاندان ابو طالب را زندانی نمود و دو فرزند عبد اللّٰه، محمّد و ابراهیم، را کشت، داوود بن حسن بن حسن را نیز دستگیر کرد و او را در غل و زنجیر برد. او فرزند دایه امام جعفر صادق علیه السّلام بود؛ زیرا مادر داوود، امام صادق علیه السّلام را در دوران شیردهی داوود، شیر داده بود.
اُمّ داوود میگوید: داوود مدّتی در عراق از نزد من ناپیدا شد و خبری از او نداشتم و همواره دعا و تضرّع به درگاه خداوند والانام مینمودم و از برادران دینی و اهل جدّ و جهد در عبادت میخواستم که نزد خدای متعال برایم دعا کنند؛ ولی در این مدّت، اجابتی برای دعایم نمیدیدم.
روزی برای عیادت ابو عبد اللّٰه، امام جعفر صادق علیه السّلام که دچار بیماریای
شده بود، نزد ایشان رفتم و از حالش جویا شدم و برایش دعا کردم. به من فرمود: «ایاُمّ داوود! داوود چه کرد؟». من که از شیر داوود به امام شیر داده بودم، گفتم: ای سَرور من! داوود کجاست؟! مدّتی طولانی است که از من جدا افتاده و در عراق زندانی است. فرمود: «چرا از دعای استفتاح غافلی؛ دعایی که درهای آسمان برایش گشوده میشود و دعا کننده با آن در همان ساعت دعا، اجابتش را میبیند و نزد خدای متعال، جزایی جز بهشت ندارد؟».
گفتم: این دعا چگونه است، ای فرزند انسانهای راستین؟
فرمود: «ایاُمّ داوود! ماه بزرگ حرام، ماه رجب، نزدیک است؛ ماهی که دعا در آن شنیده میشود، ماه بی صدای جنگ خدا. سه روز میانه ماه (روزهای سیزده و چهارده و پانزدهم) را روزه بگیر و ظهر روز پانزدهم، غسل کن و هشت رکعت نماز نافله ظهر را میخوانی و سپس نماز ظهر را میگزاری و پس از ظهر، دو رکعت نماز میخوانی و در پی آن، صد بار میگویی: "ای برآورنده حاجات درخواستکنندگان!". آن گاه پس از آن، هشت رکعت نماز (نافله عصر) را میخوانی و سپس نماز عصر را میخوانی.
و نمازت در جامه‌ای تمیز باشد و بکوش که کسی نزد تو نیاید تا با تو سخن بگوید. سپس رو به قبله صد مرتبه سوره حمد را بخوان و نیز صد مرتبه (قُلْ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ) و ده مرتبه « آیة الکرسی» و آن گاه سوره[های] انعام، بنی اسرائیل، سوره کهف، لقمان، یس، صافّات، حم سجده، حمعسق(سوره شورا)، حم دخان، فتح، واقعه، سوره ملک، (ن وَ ٱلْقَلَمِ)، (إِذَا ٱلسَّمَاءُ ٱنشَقَّتْ) و پس از آن تا آخر قرآن را میخوانی و اگر از عهده اینها خوب بر نمیآیی و نمیتوانی این سورهها را از قرآن به خوبی بخوانی، (قُلْ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ) را هزار مرتبه تکرار میکنی...
سپس بر اساس یکی از گزارش‌ها، امام صادق علیه السّلام فرمود: «چون از اینها فارغ شدی، در همان حال که رو به قبله هستی، بگو: "به نام خداوند مهرگستر مهربان. خدای بزرگ راست فرمود؛ همو که معبودی جز او نیست، زنده و پاینده و شکوهمند و گرامی و مهرگستر و مهربان و بردبار و کریم است،
همو که هیچ چیز مانندش نیست، و او شنوا و دانا و بینا و آگاه است. (و خدا، خود ـ که همواره به عدل قیام دارد ـ، گواهی مىدهد که جز او هیچ معبودی نیست و فرشتگان و دانشمندان نیز گواهی مىدهند که جز او که توانا و حکیم است، هیچ معبودی نیست. * همانا دین [راستین] نزد خدا، اسلام است) و رسولان ارجمندش، پیام او را رساندند و من هم بر این امر از گواهی دهندگانم.
خدایا! ستایش، مخصوص توست و مجد، خاصّ توست و عزّت، برای توست و فخر، از آنِ توست و چیرگی، برای توست و نعمت، از آنِ توست و عظمت، خاصّ توست و رحمت، خاصّ توست و مهابت، مخصوص توست و پادشاهى، ویژه توست و زیبایى، خاصّ توست و بخشش، خاصّ توست و تسبیح و تقدیس و تهلیل و تکبیر، همه ویژه تو اند، و دیدنی و نادیدنی و آنچه دیده نمىشود و آنچه بالای آسمان‌های بلند و آنچه در زیر زمین است و زمین‌های پایینتر و دنیا و آخرت، همه از آنِ تو اند، و حمد و ثنا و شکر و نعمتی از آنِ تو که خود میپسندى.
خدایا! بر جبرئیل درود فرست که امین وحی توست و در کارت نیرومند و در آسمان‌ها و جایگاه‌های کرامت‌هایت، مطاع و و یاور اولیایت و نابود کننده دشمنان توست.
خدایا! بر میکائیل درود فرست که فرشته رحمت توست و برای رأفت تو آفریده شده و برای اهل طاعتت آمرزش‌خواه و یاری دهنده است.
خدایا! بر اسرافیل درود فرست که بر دوش کشنده عرش توست و صاحب صور و منتظر فرمان توست [تا در آن بدمد] و ترسان و بیمناک از خوف توست.
خدایا! بر عزرائیل درود فرست که فرشته رحمت و گمارده شده بر بندگان و کنیزانت است و فرمانبر تو در زمین و آسمانت است و گیرنده جان همه آفریدگانت به فرمانت است.
خدایا! بر حاملان پاک عرش، و بر فرشتگان آورنده (نویسنده) ارجمند و نیک و پاک، و بر فرشتگان بزرگوارت که اعمال بندگان را مىنویسند، و بر فرشتگان بهشت و نگهبانان دوزخ و فرشته مرگ و دستیارانش درود فرست، ای خدای شکوهمند بزرگوار!
خدایا! بر پدرمان آدم، این آفریده بدیع بى‌نظیرت که او را مسجود فرشتگانت قرار دادی و بهشتت را ارزانیاش کردی، درود فرست.
خدایا! بر مادرمان حوّا که از پلیدى، پاک و از آلودگى، مبرّا بود و به جایگاه‌های قدس و پاکی در آمد و شد بود، درود فرست.
خدایا! بر هابیل و شیث و ادریس و نوح و هود و صالح و ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و یوسف و اسباط [یعقوب] و لوط و شعیب و ایّوب و موسی و هارون و یوشع و میشا و خضر و ذو القرنین و یونس و الیاس و یسع و ذو الکفل و طالوت و داوود و سلیمان و زکریّا و شعیا و یحیی و تورَخ و مَتّىٰ و اِرمیا و حَیقوق و دانیال و عُزَیر و عیسی و شمعون و جرجیس و حواریان و پیروان و خالد و حنظله و لقمان، درود فرست.
خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر محمّد و خاندان محمّد رحم کن و به محمّد و خاندان محمّد برکت ده، چنان که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم درود و رحمت و برکت فرستادى، که تو ستوده و بزرگوارى.
خدایا! بر اوصیا[ی پیامبرانت] و بر نیک‌بختان و شهدا (/ گواهان) و پیشوایان هدایت، درود فرست.
خدایا! بر ابدال و اوتاد و روزه‌داران و عابدان و مخلصان و زاهدان و اهل کوشش و تلاش، درود فرست و برترین درودهایت و بیشترین کرامت‌هایت را ویژه محمّد و خاندان او گردان و درود و سلام مرا به جان و جسم شریف او برسان و بر فضیلت و شرافت و بزرگواری او بیفزا تا آن که او را به بالاترین درجات شرافتمندان، یعنی پیامبران و فرستادگان و مقرّبان برتر درگاهت، نائل گردانى.
خدایا! بر همه اینها که نام بردم و بر دیگر فرشتگان و پیامبران و فرستادگان و اهل طاعتت که نام نبردم، درود فرست و درود مرا به آنان و به ارواح پاکشان برسان و آنان را برادران من در راه خودت و یاوران من در دعایم به درگاهت قرار ده.
خدایا! من تو را شفیع خودم به درگاهت قرار مىدهم و برای بهرهمندی از کَرَمت، به کَرَمت متوسّل مىشوم و برای جودت، به جودت و برای رحمتت، به رحمتت، و اهل طاعتت را شفیع خود به آستانت قرار مىدهم و از تو درخواست مىکنم ـ ای خداوند ـ هر گونه درخواست عالی پذیرفته شدهای را که هر یک از اینان آن را از تو خواستهاند و هر گونه دعای اجابت شده رد ناشدهای را که با آن تو را خواندهاند.
ای خدا! ای مهر گستر! ای مهربان! ای بردبار! ای کریم! ای بزرگ! ای شکوهمند! ای عطابخش! ای زیبا! ای به عهده گیرنده! ای کارساز! ای نادیده گیرنده! ای پناه دهنده! ای آگاه! ای تابنده! ای نابودکننده! ای تسخیرناپذیر! ای چرخاننده روزگار! ای دگرگون کننده حالات! ای بزرگ! ای توانا! ای بینا! ای قدردان! ای نیکوکار! ای پاک! ای پاکیزه! ای چیره! ای آشکار! ای پنهان! ای خطاپوش! ای فراگیر! ای مقتدر! ای نگاهبان! ای پناه‌ده! ای نزدیک! ای مهرورز! ای ستوده! ای باشکوه! ای آغاز کننده! ای باز گرداننده! ای گواه!
ای نیکوکار! ای زیبایىبخش! ای نعمت‌بخش! ای عطابخش! ای گیرنده! ای دهنده! ای راهبر! ای فرستنده! ای ارشاد کننده! ای استوار کننده! ای بخشنده! ای جلوگیر! ای دفع کننده! ای بالا برنده! ای باقى! ای نگاهدار! ای آفریننده! ای بخشنده! ای توبهپذیر! ای گشاینده! ای پُر دَهِش! ای خرسند کننده! ای که هر کلیدی به دست اوست! ای سودبخش! ای رئوف! ای توجّه کننده! ای بسنده! ای شفابخش! ای عافیت‌بخش! ای سزا دهنده! ای باوفا! ای نگاهبان! ای شکست‌ناپذیر! ای جبران کننده! ای بزرگمنش! ای آرامش دهنده! ای امان دهنده!
ای یگانه! ای بینیاز! ای نور! ای تدبیرگر! ای یکتا! ای بی‌همتا! ای قدّوس! ای یاور! ای همدم! ای برانگیزنده! ای وارث! ای دانا! ای داور! ای آفریننده! ای بلندمرتبه! ای صورت‌بخش! ای سلامت‌بخش! ای دوستی کننده! ای پایدار! ای جاوید! ای دانا! ای حکیم! ای بخشنده! ای آفریننده! ای نیکوکار! ای خرسند کننده! ای عدل! ای بافضیلت! ای پاداش دهنده! ای پُرمهر! ای پُربخشش! ای شنوا! ای نوآفرین! ای پناه‌ده! ای دگرگون کننده! ای روشن کننده! ای گستراننده! ای آمرزنده! ای کهن! ای هموار کننده! ای آسان کننده!
ای میراننده! ای زنده کننده! ای بالا برنده! ای روزی دهنده! ای توانا! ای سببساز! ای فریادرس! ای بى‌نیاز کننده! ای سرمایه‌بخش! ای آفریننده! ای کمین کننده! ای یگانه! ای حاضر! ای جبران کننده! ای حافظ! ای استوار! ای دادرس! ای پناه‌بخش! ای گیرنده!"
و در برخی نقل‌ها:
"ای باز گردنده! ای روشنگر! ای پاک! ای اجابت کننده! ای بسیار بخشنده! ای پاسخ دهنده! ای عادل! ای بینا! ای برآورنده آرزو! ای استوار کننده! ای برگشت کننده! ای کامل! ای راه‌نما! ای فرمان‌روا! ای سامان‌ده! ای عزّت‌بخش! ای خوار کننده! ای باشُکوه! ای روزی‌رسان! ای سرپرست! ای با فضیلت! ای منزّه!
ای که بالا رفت و اوج گرفت و در دیدگاهی بالاتر قرار یافت! ای که نزدیک و نزدیکتر شد، و دور و دور از دسترس شد و راز و ضمیر ناآگاه را مىداند! ای که تدبیر با اوست و اندازهدهیها با او! ای که دشوار بر او آسان و اندک است! ای که بر آنچه بخواهد، توانایی دارد!
ای فرستنده بادها! ای شکافنده سپیده‌دم! ای برانگیزاننده جان‌ها! ای صاحب جود و بخشش! ای بازگرداننده آنچه از دست رفته! ای زنده کننده مردگان! ای گردآورنده پراکندگى! ای روزی دهنده هر که می‌خواهد و ای کننده هر کاری که می‌خواهد، به هر گونه که بخواهد و ای صاحب جلالت و کرامت! ای زنده! ای پایدار! ای زنده هنگامی که زندهای نباشد! ای زنده، ای زنده کننده مردگان! ای زندهای که جز تو، پدیدآورنده آسمان‌ها و زمین، معبودی نیست!
ای معبود من! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر محمّد و خاندان محمّد رحم کن و بر محمّد و خاندان محمّد برکت ده، چنان که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم درود فرستادی و برکت دادی و رحم کردى، که تو پسندیده و بزرگوارى، و بر خوارى‌ام، بیچارگى‌ام، نادارى‌ام، یکّه بودنم، تنهایى‌ام، خضوعم در برابرت و اعتمادم به تو و زارىام نزد تو.
تو را مىخوانم خواندن انسانِ فروتن، خوار، خاشع، ترسان، هراسان، بیچاره، بینوا، حقیر، گرسنه، بی‌چیز، پناه برنده، پناهخواه، اعتراف کننده به گناهش، آمرزش‌خواه از آن، خوار در درگاه پروردگارش؛ خواندن کسی که معتمدانش او را تسلیم کرده و دوستانش او را وا نهادهاند و دردش بزرگ است؛ خواندن دل‌سوخته اندوهگین، ناتوانِ خوار، نیازمند بینوای پناهنده به تو.
بار خدایا! از تو مىخواهم؛ زیرا تو مسلّطی و تو هر کاری بخواهى، انجام مىشود و تو بر هر چیزی که بخواهى، توانایی و از تو مىخواهم به حرمت این ماه حرام و خانه محترم و شهر محترم و رکن(حجر الأسود) و مقام [ابراهیم] و مشاعر بزرگ (عرفات و مزدلفه) و به حقّ پیامبرت محمّد ـ بر او و خاندانش درود ـ.
ای که شیث را به آدم بخشید و اسماعیل و اسحاق را به ابراهیم و ای که یوسف را به یعقوب باز گرداند و ای که پس از بلا، سختی ایّوب را برطرف کرد! ای برگرداننده موسی به مادرش و فزاینده دانش خضر! ای که سلیمان را به داوود و یحیی را به زکریّا، و عیسی را به مریم بخشید، ای نگاهدار دختر شعیب و ای عهده‌دار فرزند مادر موسی برای مادرش!
از تو مىخواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و همه گناهانم مرا بیامرزی و از عذاب خودت پناهم دهی و رضوان و امان و احسان و آمرزش و بهشت خود را برایم حتمی کنی و از تو مىخواهم که هر پیوند میان من و آزاررسانم را بگسلی و برایم هر دری را بگشایی و برایم هر سختی را هموار و هر دشواری را آسان کنی و هر بدگوی مرا لال کنی و هر متجاوزی را از من باز داری و هر دشمن و حسودی را که دارم، سرکوب کنی و هر ستمکاری را از من باز داری و هر مانعی را که میان من و حاجتم حایل مىشود و مىکوشد که میان من و طاعتت جدایی افکند و مرا از عبادتت باز دارد، کفایت کنى.
ای کسی که جنّیان سرکش را لجام کرد و شیاطین گردنفراز را مغلوب نمود و گردن‌های جبّاران را رام کرد و نیرنگ سلطهجویان را از مستضعفان باز گرداند! به حقّ توانایىات بر هر چه می‌خواهی و آسان کردنت برای هر چه می‌خواهی به هر گونه که می‌خواهى، از تو مىخواهم که برآوردن حاجتم را در آنچه می‌خواهى، قرار دهى".
سپس بر زمین سجده کن و گونههایت را به زمین بمال و بگو: "بار خدایا! برای تو سجده مىکنم و به تو ایمان دارم. پس بر خواری من و ناداری من و
کوشش من و زاری من، بر بینوایی من و بر نیازمندی من به خودت رحم کن، ای پروردگارم».
و بکوش که از چشمانت، اشکی هر چند اندک بریزی که این نشان از اجابت دعایت دارد...».
اُمّ داوود میگوید: به امام صادق علیه السّلام گفتم: ای سَرور من! آیا این دعا در ماههای دیگر جز رجب هم خوانده میشود؟
فرمود: «آری، روز عرفه و اگر آن روز با روز جمعه مقارن شود، دعا کننده آن را به پایان نبرده است که خداوند، او را میآمرزد، و در هر ماه اگر این را بخواهد، روزهای میانه ماه را روزه میگیرد و در روز آخر(پانزدهم ماه)، آن دعا را همین گونه بخواند که توضیح دادم».
