241
فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد

كاملاً رعايت كنى».
سپس بر خرمافروشان گذشت و فرمود: «اى خرمافروشان! به مستمندان، اطعام كنيد تا كسب و كارتان بركت يابد». آن گاه با مسلمانانى كه همراهش بودند، به راه خود ادامه داد تا به ماهى فروشان رسيد و فرمود: «در بازار ما، ماهى مُرده نبايد فروخته شود».
سپس به محلّه فرات ـ بازار كرباس‏فروشان ـ آمد و نزد پيرمردى رفت و فرمود: «اى پيرمرد ! يك پيراهن سه درهمى به من بده» ؛ امّا چون آن مرد، امير مؤمنان را شناخت، چيزى از او نخريد و نزد ديگرى رفت و چون او هم امير مؤمنان را شناخت، از او نيز چيزى نخريد و نزد جوان نورسى رفت و پيراهنى به سه درهم از او خريد كه آستينش تا ميان ساعد آن حضرت بود. در حالى كه آن را مى‏پوشيد، مى‏فرمود: «سپاس، خدايى را كه جامه‏اى روزى‏ام فرمود تا به واسطه آن در ميان مردم، آراسته باشم و برهنگى‏ام را بپوشانم». يكى به ايشان گفت: اى امير مؤمنان ! اين را از خودتان مى‏گوييد يا از پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله شنيده‏ايد ؟ فرمود: «نه ؛ بلكه چيزى است كه از پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله شنيدم كه هنگام پوشيدن جامه، چنين مى‏گفت».
پدر آن نوجوان، يعنى صاحب جامه، آمد. به او گفتند: فلانى ! پسرت، امروز پيراهنى را به سه درهم به امير مؤمنان فروخت. پدرش به او گفت: چرا از ايشان، دو درهم نگرفتى ؟ آن گاه يك درهم از پسرش گرفت و آن را نزد امير مؤمنان عليه‏السلام كه با مسلمانان در باب الرَّحبه نشسته بود، آورد و گفت: اين درهم را بگيريد. فرمود: «قضيّه اين درهم چيست ؟». گفت: قيمت پيراهن، دو درهم است. فرمود: «من با رضايت خريدم و او با رضايت [پولش را] گرفت (معامله با رضايت طرفين صورت گرفته است)».۱

1.. خَرَجتُ مِنَ المَسجِدِ فَإِذا رَجُلٌ يُنادي مِن خَلفي : اِرفَع إزارَكَ ؛ فَإِنَّهُ أبقى لِثَوبِكَ وأَتقىلَكَ ، وخُذ مِن رَأسِكَ إن كُنتَ مُسلِما ، فَمَشَيتُ خَلفَهُ ، وهُوَ مُؤتَزِرٌ بِإِزارٍ ومُرتَدٍ بِرِداءٍ ومَعَهُ الدِّرَّةُ كَأَنَّهُ أعرابِيٌّ بَدَوِيٌّ ، فَقُلتُ : مَن هذا ؟ فَقالَ لي رَجُلٌ : أراكَ غَريبا بِهذَا البَلَدِ . فَقُلتُ : أجَل أنَا رَجُلٌ مِن أهلِ البَصرَةِ ، فَقالَ : هذا عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ أميرُ المُؤمِنينَ .
حَتَّى انتَهى إلى دارِ بَني أبي مُعَيطٍ وهُوَ يَسوقُ الإِبِلَ ، فَقالَ : بِيعوا ولا تَحلِفوا ؛ فَإِنَّ اليَمينَ تُنَفِّقُ السِّلعَةَ وتَمحَقُ البَرَكَةَ .
ثمَّ أتى أصحابَ التَّمرِ فَإِذا خادِمٌ تَبكي ، فَقالَ : ما يُبكيكِ ؟ فَقالَت : باعَني هذَا الرَّجُلُ تَمرا بِدِرهَمٍ فَرَدَّهُ مَوالِيَّ فَأَبى أن يَقبَلَهُ ، فَقالَ لَهُ عَلِيٌّ عليه‏السلام : خُذ تَمرَكَ وأَعطِها دِرهَما فَإِنَّها لَيسَ لَها أمرٌ ، فَدَفَعَهُ ، فَقُلتُ : أتَدري مَن هذا ؟ فَقالَ : لا ، فَقُلتُ : هذا عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ أميرُ المُؤمِنينَ ، فَصَبَّت تَمرَهُ وأَعطاها دِرهَما ، ثُمَّ قالَ الرَّجُلُ : اُحِبُّ أن تَرضى عَنّي يا أميرَ المُؤمِنينَ ، قالَ : ما أرضاني عَنكَ إذا أوفَيتَ النّاسَ حُقوقَهُم .
ثُمَّ مرَّ مُجتازا بِأَصحابِ التَّمرِ ، فَقالَ : يا أصحابَ التَّمرِ ، أطعِمُوا المَساكينَ يَربُ كَسبُكُم . ثُمَّ مَرَّ مُجتازا ومَعَهُ المُسلِمونَ حَتَّى انتَهى إلى أصحابِ السَّمَكِ ، فَقالَ : لا يُباعُ في سوقِنا طافٍ .
ثُمَّ أتى دارَ فُراتٍ ـ وهِيَ سوقُ الكَرابيسِ ـ فَأَتى شَيخا فَقالَ : يا شَيخُ ، أحسِن بَيعي في قَميصٍ بِثَلاثَةِ دَراهِمَ ، فَلَمّا عَرَفَهُ لَم يَشتَرِ مِنهُ شَيئا ، ثُمَّ آخَرَ ، فَلمَّا عَرَفَهُ لَم يَشتَرِ مِنهُ شَيئا ، فَأَتى غُلاما حَدَثا فَاشتَرى مِنهُ قَميصا بِثَلاثَةِ دَراهِمَ وكُمُّهُ ما بَينَ الرُّسغَينِ إلَى الكَعبَينِ ، يَقولُ في لُبسِهِ : الحَمدُ للّه‏ِِ الَّذي رَزَقَني مِنَ الرِّياشِ ما أتَجَمَّلُ بِهِ فِي النّاسِ ، واُواري بِهِ عَورَتي . فَقيلَ لَهُ : يا أميرَ المُؤمِنينَ ، هذا شَيءٌ تَرويهِ عَن نَفسِكَ أو شَيءٌ سَمِعتَهُ مِن رَسولِ اللّه‏ِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله ؟ فَقالَ : لا ! بَل شَيءٌ سَمِعتُهُ مِن رَسولِ اللّه‏ِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آلهيَقولُ عِندَ الكِسوَةِ .
فَجاءَ أبُو الغُلامِ صاحِبُ الثَّوبِ ، فَقيلَ لَهُ : يا فُلانُ ، قَد باعَ ابنُكَ اليَومَ مِن أميرِ المُؤمِنينَ قَميصا بِثَلاثَةِ دَراهِمَ ، قالَ : أفَلا أخَذتَ مِنهُ دِرهَمَينِ ؟ فَأَخَذَ مِنهُ أبوهُ دِرهَما ثُمَّ جاءَ بِهِ إلى أميرِ المُؤمِنينَ وهُوَ جالِسٌ مَعَ المُسلِمينَ عَلى بابِ الرَّحبَةِ ، فَقالَ : أمسِك هذَا الدِّرهَمَ ، فَقالَ : ما شَأنُ هذَا الدِّرهَمِ ؟ فَقالَ : إنَّما ثَمَنُ القَميصِ دِرهَمَينِ ، فَقالَ : باعَني رِضايَ وأَخَذَ رِضاهُ البداية والنهاية : ج ۸ ص ۴ ، فضائل الصحابة لابن حنبل : ج ۱ ص ۵۲۸ ح ۸۷۸ .


فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد
240

مارماهى و ماهى مُرده [از آب گرفته]نفروشيد».۱

۳۸۱.البداية والنهايةـ به نقل از ابو مطر ـ: از مسجد خارج شدم، ناگاه مردى از پشت سرم صدا زد: «اِزارت را بالا بكش ؛ زيرا اين كار هم جامه‏ات را ماندگارتر مى‏كند و هم به تقوا نزديك‏تر است. موهاى سرت را هم كوتاه كن، اگر مسلمان هستى». من دنبالش رفتم. اِزارى بسته بود و ردايى بر تن كرده بود و تازيانه‏اى با خود داشت، گويى عربى باديه‏نشين است. گفتم: اين كيست ؟ مردى به من گفت: مى‏بينم كه در اين شهر غريبى. گفتم: آرى. اهل بصره هستم. آن مرد گفت: اين، امير مؤمنان على بن ابى طالب است.
رفت تا به محلّه بنى ابى مُعَيط كه بازار شترفروشان بود، رسيد فرمود: «بفروشيد و سوگند نخوريد ؛ زيرا سوگند، كالا را به فروش مى‏رساند، امّا بركت را مى‏بَرَد».
سپس به بازار خرمافروشان رفت، كنيزى را ديد كه گريه مى‏كند. فرمود: «چرا گريه مى‏كنى ؟». گفت: درهمى خرما از اين مرد خريده‏ام و اربابم آن را برگردانْده، ولى اين پس نمى‏گيرد. على عليه‏السلام به آن مرد فرمود: «خرمايت را بگير و درهمش را بده ؛ زيرا او از خود اختيارى ندارد». خرمافروش، ايشان را به عقب راند. من گفتم: آيا مى‏دانى اين شخص كيست ؟ خرما فروش گفت: نه. گفتم: اين امير مؤمنان، على بن ابى طالب است. خرمايش را ريخت و درهم كنيز را برگرداند. سپس گفت: اى امير مؤمنان ! دوست دارم از من راضى باشيد. امير مؤمنان عليه‏السلام فرمود: «آن گاه از تو راضى‏تر مى‏شوم كه حقوق مردم را

1.. خَرَجنا مَعَ عَلِيٍّ عليه‏السلام حَتّى أتَينَا التَّمّارينَ فَقالَ : لا تَنصِبوا قَوصَرَّةً عَلى قَوصَرَّةٍ . ثُمَّمَضى حَتّى أتَينا إلَى اللَّحّامينَ فَقالَ : لا تَنفُخوا فِي اللَّحمِ ، ثُمَّ مَضى حَتّى أتى إلى سوقِ السَّمَكِ فَقالَ : لا تَبيعُوا الجِرِّيَّ ولاَ المارْماهِيَ ولاَ الطّافِيَ مكارم الأخلاق : ج ۱ ص ۲۴۶ ح ۷۳۰ ، بحار الأنوار : ج ۷۹ ص ۳۰۹ ح ۱۴ .

  • نام منبع :
    فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ سيّدمجتبي غيوري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20437
صفحه از 296
پرینت  ارسال به