۵ / ۲۱

معامله كردن در مسجد

۳۲۰.پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله: هر كس را ديديد كه در مسجد، شعر مى‏خواند، سه بار به او بگوييد: «خدا، دهانت را بشكند !» و هر كس را ديديد كه در مسجد براى گم‏شده‏اى جار مى‏زند، سه بار به او بگوييد: «پيدايش نكنى !» و هر كس را ديديد كه در مسجد، خريد و فروش مى‏كند، بگوييد: «خدا به سودايت، سود ندهد !».^۱

۳۲۱.پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله: مساجد خود را از [حضور] ديوانگان و كودكانتان و بلند كردن

1.. مَن رَأَيتُموهُ يُنشِدُ شِعرا فِي المَسجِدِ فَقولوا : «فَضَّ اللّه‏ُ فاكَ» ثَلاثَ مَرّاتٍ ، ومَنرَأَيتُموهُ يُنشِدُ ضالَّةً فِي المَسجِدِ فَقولوا : «لا وَجَدتَها» ثَلاثَ مَرّاتٍ ، ومَن رَأَيتُموهُ يَبيعُ ويَبتاعُ فِي المَسجِدِ ، فَقولوا : «لا أربَحَ اللّه‏ُ تِجارَتَكَ» المعجم الكبير : ج ۲ ص ۱۰۴ ح ۱۴۵۴ ، أسد الغابة : ج ۱ ص ۴۸۲ الرقم ۶۲۶ .

فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد

204

اسماعيل به حرف پدرش گوش نكرد و دينارهايش را به آن مرد داد و آن مرد، دينارها را از ميان برد و چيزى از آنها به او باز نگرداند. دست بر قضا، همان سال امام صادق عليه‏السلام و اسماعيل به حج رفتند. اسماعيل در حال طواف مى‏گفت: خدايا ! خودت به من، اجر و عوض [آن دينارها را] بده. امام صادق عليه‏السلام به او رسيد و از پشت سرش با دست به او زد و فرمود: «ساكت باش پسرم ! به خدا سوگند، نه تو بر خدا حجّتى دارى و نه مستحقّ اجر و عوضِ او هستى ؛ چون به تو رسيده بود كه او شراب مى‏خورَد و با اين حال به او اعتماد كردى».
اسماعيل گفت: پدر جان ! من كه نديده بودم شراب مى‏خورَد ؛ بلكه از مردم شنيدم كه مى‏گفتند. امام عليه‏السلام فرمود: «پسرم ! خداى عز و جل در كتابش مى‏فرمايد: «به خدا ايمان دارد و [سخن] مؤمنان را باور مى‏كند». يعنى خدا را تصديق مى‏كند و مؤمنان را هم تصديق مى‏نمايد. پس هر گاه مؤمنان نزدت شهادت دادند، شهادت آنها را تصديق كن و به شرابخوار، اعتماد مكن ؛ زيرا خداى عز و جل در كتابش مى‏فرمايد: «اموال خود را به سفيهان ندهيد». از شرابخوار سفيه‏تر كيست ؟ به شرابخوار، هر گاه خواستگارى كرد، نبايد زن داد، هر گاه پا در ميانى كرد، نبايد وساطتش را پذيرفت و او را بر امانتى نبايد امين شمرد. هر كس به شرابخوار امانتى بسپارد و او، آن امانت را از بين ببرد، كسى كه به او امانت سپرده است، براى آن [امانت از دست رفته]، نه انتظار اجر از خدا داشته باشد و نه جبران».^۱

1.. كانَت لاِءِسماعيلَ بنِ أبي عَبدِ اللّه‏ِ عليه‏السلام دَنانيرُ ، وأَرادَ رَجُلٌ مِن قُرَيشٍ أن يَخرُجَ إلَىاليَمَنِ ، فَقالَ إسماعيلُ : يا أبَتِ ، إنَّ فُلانا يُريدُ الخُروجَ إلَى اليَمَنِ وعِندي كَذا وكَذا دينارٌ ، أفَتَرى أن أدفَعَها إلَيهِ يَبتاعُ لي بِها بِضاعَةً مِنَ اليَمَنِ ؟ فَقالَ أبو عَبدِ اللّه‏ِ عليه‏السلام : يا بُنَيَّ ، أما بَلَغَكَ أنَّهُ يَشرَبُ الخَمرَ ؟ فَقالَ إسماعيلُ : هكَذا يَقولُ النّاسُ ، فَقالَ : يا بُنَيَّ لا تَفعَل .
فَعَصى إسماعيلُ أباهُ ودَفَعَ إلَيهِ دَنانيرَهُ فَاستَهلَكَها ولَم يَأتِهِ بِشيءٍ مِنها ، فَخَرَجَ إسماعيلُ وقُضِيَ أنَّ أبا عَبدِ اللّه‏ِ عليه‏السلامحَجَّ وحَجَّ إسماعيلُ تِلكَ السَّنَةَ ، فَجَعَلَ يَطوفُ بِالبَيتِ ويَقولُ : اللّهُمَّ آجِرني وأَخلِف عَلَيَّ . فَلَحِقَهُ أبو عَبدِ اللّه‏ِ عليه‏السلامفَهَمَزَهُ بِيَدِهِ مِن خَلفِهِ ، فَقالَ لَهُ : مَه يا بُنَيَّ ، فَلا وَاللّه‏ِ ما لَكَ عَلَى اللّه‏ِ هذا حُجَّةٌ ، ولا لَكَ أن يَأجُرَكَ ولا يُخلِفُ عَلَيكَ وقَد بَلَغَكَ أنَّهُ يَشرَبُ الخَمرَ ، فَائتَمَنتَهُ .
فَقالَ إسماعيلُ : يا أبَتِ ، إنّي لَم أرَهُ يَشرَبُ الخَمرَ إنَّما سَمِعتُ النّاسَ يَقولونَ ، فَقالَ : يا بُنَيَّ إنَّ اللّه‏َ عز و جليَقولُ في كِتابِهِ : « يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَيُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ »يَقولُ : يُصَدِّقُ اللّه‏َ ويُصَدِّقُ لِلمُؤمِنينَ ، فَإِذا شَهِدَ عِندَكَ المُؤمِنونَ فَصَدِّقهُم ، ولا تَأتَمِن شارِبَ الخَمرِ ، فَإِنَّ اللّه‏َ عز و جليَقولُ في كِتابِهِ : « وَلاَ تُؤْتُواْ السُّفَهَاءَ أَمْوَ لَكُمُ »فَأَيُّ سَفيهٍ أسفَهُ مِن شارِبِ الخَمرِ ؟ إنَّ شارِبَ الخَمرِ لا يُزَوَّجُ إذا خَطَبَ ، ولا يُشَفَّعُ إذا شَفَعَ ، ولا يُؤتَمَنُ عَلى أمانَةٍ ، فَمَنِ ائتَمَنَهُ عَلى أمانَةٍ فَاستَهلَكَها لَم يَكُن لِلَّذِي ائتَمَنَهُ عَلَى اللّه‏ِ أن يَأجُرَهُ ولا يُخلِفَ عَلَيهِ الكافى : ج ۵ ص ۲۹۹ ح ۱ ، بحارالأنوار : ج ۴۷ ص ۲۶۷ ح ۳۸ .

نام منبع :

فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد

سایر پدیدآورندگان :

محمّد محمّدی ری شهری؛ سيّدمجتبي غيوري

تعداد جلد :

1

ناشر :

انتشارات دارالحدیث

محل نشر :

قم

تاریخ انتشار :

1395

نوبت چاپ :

اول

کتاب فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد، يکى از فرهنگ‏نامه‏ هايى است که از دانش‏نامه قرآن و حديث بر گرفته شده و با هدف استوار سازى فرهنگ دينى، اصلاح فرهنگ عمومى و ترويج معارف اصيل اسلام منتشر مى ‏شود.
درآمد اين فرهنگ‏نامه، توضيحى کوتاه درباره واژه‏ شناسى تجارت، معناى آن در علم حقوق، پيشينه نظريّه‏ هاى تجارى مدرن و کاربرد واژه تجارت در قرآن و حديث در تجارت مادّى و معنوى است.
در ادامه کتاب، متن ره‏نمودهاى پيشوايان اسلام درباره انواع داد و ستد، بازرگانى، احکام، آداب و آسيب‏ هاى خريد و فروش، همچنين توصيه‏ هايى درباره شغل‏ ها و معاملات نکوهيده و مباحثى مرتبط با بازار، قيمت‏ گذارى اجناس، گرانى و ارزانى، با نظمى نو و به طور نسبى، جامع، همراه با تحليل‏ هاى مورد نياز در هشت فصل آورده مى ‏شوند:
در فصل اوّل، به جايگاه تاجر و کاسب درستکار، اهمّيت تجارت و برکات مادّى و معنوى آن، آثار زيانبار مادّى و معنوىِ بيکارى و تبيين سهم تجارت در توسعه اقتصادى، پرداخته شده است.
در فصل دوم، معيارهاى کلّى در صحّت و بطلان معاملات و داد و ستدها تبيين شده ‏اند.
فصل سوم، درباره مهم‏ترين احکام تجارت، مانند: رضايت طرفين معامله، کتمان نکردن عيب کالا، کامل دادن حقّ مشترى، رعايت حق و عدل و دورى کردن از حرامخوارى است.
فصل چهارم به تبيين آداب تجارت اختصاص دارد، از جمله: آموختن احکام تجارت، ياد خدا، دعا و طلب خير کردن از خداوند سبحان، صداقت و راستگويى، رعايت احتياط در توزين از سوى دو طرف معامله، انتخاب جنس مرغوب و باکيفيت، انتخاب نخستين قيمت پيشنهادى، گذشت و آسان‏ نگيرى در معامله، فسخ کردن معامله فرد پشيمان، اعتدال در طلب روزى، صدقه دادن، يادداشت کردن و ثبت حساب‏ ها، مشورت کردن، شريک شدن با افراد خوش‏روزى، استعداديابى خود براى انتخاب شغل، جرئت ريسک کردنِ همراه با تدبير، انتخاب شهر خود براى اشتغال در صورت امکان، واگذار نکردن معاملات بزرگ به ديگرى و چانه زدن.
در ادامه نيز نمونه‏ هايى از خريدهاى امام على عليه‏ السلام گزارش شده‏ اند و پايان ‏بخش اين فصل، تحليلى درباره احکام و آداب تجارت است.
در فصل پنجم، آفت‏ هاى تجارت و داد و ستد تبيين شده ‏اند، مانند: ناآگاهى از احکام تجارت، دروغگويى، سوگند خوردن بويژه سوگند دروغ، خيانت، رباخوارى، کم ‏فروشى، بازارگرمى کردن براى ديگران، مغبون کردن کسى که اعتماد کرده، فريب دادن، خدا را فراموش کردن، انتخاب سرزمينى که ديندارى در آن جا امکان‏ پذير نيست، دبّه کردن در معامله، بى ‏انصافى در سود، فروش بر پايه تخمين و بدون اندازه‏ گيرى، گِله کردن از سود نبردن، وارد شدن در خريد و فروش ديگران، تعريف کردن از کالا هنگام فروش و بد گفتن از آن به وقت خريد، رد کردن سود اندک، معامله کردن با افراد بى ‏بخت و بى ‏روزى، معامله کردن با شرابخوار، خريد و فروش در مسجد، عرضه کالا در فاصله ميان طلوع فجر تا طلوع خورشيد و خارج نشدن براى سفر تجارى در سه شب آخر هر ماه.
فصل ششم به شغل ‏ها و معامله ‏هاى نکوهيده مانند: تجارت مواد غذايى و ارزاق عمومى، سلاّخى، کفن ‏فروشى و نيز فروختن ملک بدون جاى ‏گزين کردن آن، اختصاص دارد. در پايان اين بخش، حکمت ناپسندىِ اين گونه شغل‏ ها و معامله ‏ها بيان شده است.
فصل هفتم درباره مباحث مربوط به بازار است. در اين فصل، نخست احاديثى که بر نکوهش بازار دلالت دارند، گزارش و تبيين مى ‏شوند و سپس مباحثى در موضوع بازار، مانند: ضرورت نظارت بر بازار، ره‏نمودهايى از پيامبر صلى ‏الله ‏عليه ‏و‏ آله و امام على عليه‏ السلام براى بازاريان، برخورد تند امام على عليه ‏السلام با خيانت کارگزار بازار، و شمارى از احکام و آداب بازار، بيان مى ‏گردند.
فصل هشتم درباره قيمت‏ گذارى کالا و ارزانى و گرانى اجناس است. در اين فصل، ابتدا احاديثى که بر نکوهش قيمت‏ گذارى براى اجناس دلالت دارند، گزارش و تبيين مى ‏شوند و در ادامه، احاديثى درباره: نعمتِ ارزانى کالاها، پرهيز از هر اقدامى که موجب گرانى مى‏ شود، مواسات با مردم هنگام گرانى و دعا کردن براى کاهش قيمت‏ ها آورده مى ‏شوند.

نتیجه جستجو برای « »