نبود ثبت كرد امام عليهالسلام فرمود پس - فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد

>پژوهشگاه قرآن و حدیث>آثار پژوهشگاه>کتاب ها

113

فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد

۱۵۳.امام صادق عليه‏السلام: خداوند عز و جل، با نعمتِ نوشتن و حساب كردن، بر مردم، از نيك و بد، منّت نهاد و اگر اين دو كار نبود، آنان، دچار اشتباه مى‏شدند.^۱

۱۵۴.الكافىـ به نقل از يحيى حذّا ـ: به ابو الحسن عليه‏السلام گفتم:گاهى اوقات من در حضور پدرم چيزى مى‏خرم و از او كارى مى‏بينم كه ناراحت مى‏شوم. فرمود: «از او كناره بگير و در حضورش چيزى نخر و هر گاه از كسى طلبى داشتى، به او بگو بنويسد: فلان پسر فلان با خطّ خود نوشت و خدا را بر خويش، گواه گرفت ـ و گواه بودن خدا، كافى است ـ كه در زمان حيات يا پس از وفاتش ادا شود».^۲

1.. مَنَّ اللّه‏ُ عز و جل عَلَى النّاسِ بَرِّهِم وفاجِرِهِم بِالكِتابِ وَالحِسابِ ، ولَولا ذلِكَ لَتَغالَطواالكافى : ج ۵ ص ۱۵۵ ح ۱ .

2.. قُلتُ لِأَبِي الحَسَنِ عليه‏السلام : رُبَّمَا اشتَرَيتُ الشَّيءَ بِحَضرَةِ أبي فَأَرى مِنهُ ما أغتَمُّ بِهِ . فَقالَ :تَنَكَّبهُ ولا تَشتَرِ بِحَضرَتِهِ ، فَإِذا كانَ لَكَ عَلى رَجُلٍ حَقٌّ فَقُل لَهُ : فَليَكتُب ، وكَتَبَ فُلانُ بنُ فُلانٍ بِخَطِّهِ ، وأَشهَدَ اللّه‏َ عَلى نَفسِهِ وكَفى بِاللّه‏ِ شَهيدا ، فَإِنَّهُ يُقضى في حَياتِهِ أو بَعدَ وَفاتِهِ الكافى : ج ۵ ص ۳۱۸ ح ۵۵ .

فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد

112

نبود، ثبت كرد».
امام عليه‏السلام فرمود: «پس، عمر آدم عليه‏السلام به سر آمد و ملك الموت براى گرفتن جانش فرود آمد. آدم عليه‏السلام به او گفت: اى ملك الموت ! هنوز سى سال از عمرم باقى مانده است. ملك الموت به او گفت: اى آدم ! مگر آن روزى كه در وادى دَخيا بودى و نام‏ها و عمرهاى پيامبران از نسلت به تو نشان داده شد، سى سال از عمر خود را به پسرت داوود نبى ندادى و از عمرت كسر نكردى ؟
آدم عليه‏السلام گفت: چنين چيزى را به ياد ندارم. ملك الموت به او گفت: اى آدم! انكار مكن، آيا تو از خداوند متعال نخواستى كه آن را براى داوود، ثبت كند و از عمر تو كسر نمايد و خداوند هم آن را در زبور براى داوود، ثبت كرد و از عمر تو در ذِكر، حذف كرد ؟ آدم عليه‏السلام گفت: بايد مطمئن شوم».^۱
امام باقر عليه‏السلام فرمود: «آدم عليه‏السلام راست مى‏گفت، به يادش نبود و انكار نمى‏كرد. بنا بر اين، از آن روز خداوند ـ تبارك و تعالى ـ به بندگان دستور داد كه هر گاه به يكديگر وامى دادند يا به صورت نسيه معامله كردند، آن را ميان خود بنويسند. دليلش نيز همين فراموشى و انكار آدم عليه‏السلام نسبت به تعهّدش بود».^۲

1.. در مستدرك الوسائل و بحار الأنوار آمده است : كتاب را بياور تا آن را بدانم .

2.. إنَّ اللّه‏َ تَعالى عَرَضَ عَلى آدَمَ أسماءَ الأَنبِياءِ وأَعمارَهُم ، قالَ : فَمَرَّ آدَمُ بِاسمِ داودَالنَّبِيِّ ، فَإِذا عُمُرُهُ فِي العالَمِ أربَعونَ سَنَةً ، فَقالَ آدَمُ عليه‏السلام : يا رَبِّ ما أقَلَّ عُمُرَ داودَ وما أكثَرَ عُمُري ! يا رَبِّ إن أنَا زِدتُ داودَ مِن عُمُري ثَلاثينَ سَنَةً أثبَتَّ ذلِكَ لَهُ ؟ قالَ : يا آدَمُ نَعَم ، قالَ : فَإِنّي قَد زِدتُهُ مِن عُمُري ثَلاثينَ سَنَةً ، فَأَنفِذ ذلِكَ لَهُ وأَثبِتها لَهُ عِندَكَ وَاطرَحها مِن عُمُري .
قالَ أبو جَعفَرٍ عليه‏السلام : فَأَثبَتَ اللّه‏ُ تَعالى لِداودَ في عُمُرِهِ ثَلاثينَ سَنَةً ، وكانَت لَهُ عِندَ اللّه‏ِ مُثبَتَةً ، فَلِذلِكَ قَولُ اللّه‏ِ تَعالى : « يَمْحُواْ اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِندَهُ أُمُّ الْكِتَـبِ » ، قالَ : فَمَحَا اللّه‏ُ ما كانَ عِندَهُ مُثبَتا لاِدَمَ ، وأَثبَتَ لِداودَ ما لَم يَكُن عِندَهُ مُثبَتا .
قالَ : فَمَضى عُمُرُ آدَمَ ، فَهَبَطَ عَلَيهِ مَلَكُ المَوتِ لِقَبضِ روحِهِ ، فَقالَ لَهُ آدَمُ : يا مَلَكَ المَوتِ ، إنَّهُ قَد بَقِيَ مِن عُمُري ثَلاثينَ سَنَةً ، فَقالَ لَهُ مَلَكُ المَوتِ : يا آدَمُ ، ألَم تَجعَلها لاِبنِكَ داودَ النَّبِيِّ وطَرَحتَها مِن عُمُرِكَ حينَ عُرِضَ عَلَيكَ أسماءُ الأَنبِياءِ مِن ذُرِّيَّتِكَ ، وعُرِضَت عَلَيكَ أعمارُهُم وأَنتَ يَومَئِذٍ بِوادِي الدَّخياءِ ؟
قالَ : فَقالَ آدَمُ : ما أذكُرُ هذا ، قالَ : فَقالَ لَهُ مَلَكُ المَوتِ : يا آدَمُ ، لا تَجحَد ، ألَم تَسأَلِ اللّه‏َ تَعالى أن يُثبِتَها لِداودَ ويَمحُوَها مِن عُمُرِكَ ، فَأَثبَتَها لِداودَ فِي الزَّبورِ ومَحاها مِن عُمُرِكَ فِي الذِّكرِ ؟ قالَ آدَمُ : حَتّى أعلَمَ ذلِكَ .
قالَ أبو جَعفَرٍ : وكانَ آدَمُ صادِقا لَم يَذكُر ولَم يَجحَد ، فَمِن ذلِكَ اليَومِ أمَرَ اللّه‏ُ تبارَكَ وتَعالَى العِبادَ أن يَكتُبوا بَينَهُم إذا تَدايَنوا وتَعامَلوا إلى أجَلٍ مُسَمّىً ؛ لِنِسيانِ آدَمَ وجُحودِهِ ما جَعَلَ عَلى نَفسِهِ علل الشرائع : ص ۵۵۳ ح ۱ ، تفسير العيّاشى : ج ۲ ص ۲۱۹ ح ۷۳ .

نام منبع :

فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد

سایر پدیدآورندگان :

محمّد محمّدی ری شهری؛ سيّدمجتبي غيوري

تعداد جلد :

1

ناشر :

انتشارات دارالحدیث

محل نشر :

قم

تاریخ انتشار :

1395

نوبت چاپ :

اول

کتاب فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد، يکى از فرهنگ‏نامه‏ هايى است که از دانش‏نامه قرآن و حديث بر گرفته شده و با هدف استوار سازى فرهنگ دينى، اصلاح فرهنگ عمومى و ترويج معارف اصيل اسلام منتشر مى ‏شود.
درآمد اين فرهنگ‏نامه، توضيحى کوتاه درباره واژه‏ شناسى تجارت، معناى آن در علم حقوق، پيشينه نظريّه‏ هاى تجارى مدرن و کاربرد واژه تجارت در قرآن و حديث در تجارت مادّى و معنوى است.
در ادامه کتاب، متن ره‏نمودهاى پيشوايان اسلام درباره انواع داد و ستد، بازرگانى، احکام، آداب و آسيب‏ هاى خريد و فروش، همچنين توصيه‏ هايى درباره شغل‏ ها و معاملات نکوهيده و مباحثى مرتبط با بازار، قيمت‏ گذارى اجناس، گرانى و ارزانى، با نظمى نو و به طور نسبى، جامع، همراه با تحليل‏ هاى مورد نياز در هشت فصل آورده مى ‏شوند:
در فصل اوّل، به جايگاه تاجر و کاسب درستکار، اهمّيت تجارت و برکات مادّى و معنوى آن، آثار زيانبار مادّى و معنوىِ بيکارى و تبيين سهم تجارت در توسعه اقتصادى، پرداخته شده است.
در فصل دوم، معيارهاى کلّى در صحّت و بطلان معاملات و داد و ستدها تبيين شده ‏اند.
فصل سوم، درباره مهم‏ترين احکام تجارت، مانند: رضايت طرفين معامله، کتمان نکردن عيب کالا، کامل دادن حقّ مشترى، رعايت حق و عدل و دورى کردن از حرامخوارى است.
فصل چهارم به تبيين آداب تجارت اختصاص دارد، از جمله: آموختن احکام تجارت، ياد خدا، دعا و طلب خير کردن از خداوند سبحان، صداقت و راستگويى، رعايت احتياط در توزين از سوى دو طرف معامله، انتخاب جنس مرغوب و باکيفيت، انتخاب نخستين قيمت پيشنهادى، گذشت و آسان‏ نگيرى در معامله، فسخ کردن معامله فرد پشيمان، اعتدال در طلب روزى، صدقه دادن، يادداشت کردن و ثبت حساب‏ ها، مشورت کردن، شريک شدن با افراد خوش‏روزى، استعداديابى خود براى انتخاب شغل، جرئت ريسک کردنِ همراه با تدبير، انتخاب شهر خود براى اشتغال در صورت امکان، واگذار نکردن معاملات بزرگ به ديگرى و چانه زدن.
در ادامه نيز نمونه‏ هايى از خريدهاى امام على عليه‏ السلام گزارش شده‏ اند و پايان ‏بخش اين فصل، تحليلى درباره احکام و آداب تجارت است.
در فصل پنجم، آفت‏ هاى تجارت و داد و ستد تبيين شده ‏اند، مانند: ناآگاهى از احکام تجارت، دروغگويى، سوگند خوردن بويژه سوگند دروغ، خيانت، رباخوارى، کم ‏فروشى، بازارگرمى کردن براى ديگران، مغبون کردن کسى که اعتماد کرده، فريب دادن، خدا را فراموش کردن، انتخاب سرزمينى که ديندارى در آن جا امکان‏ پذير نيست، دبّه کردن در معامله، بى ‏انصافى در سود، فروش بر پايه تخمين و بدون اندازه‏ گيرى، گِله کردن از سود نبردن، وارد شدن در خريد و فروش ديگران، تعريف کردن از کالا هنگام فروش و بد گفتن از آن به وقت خريد، رد کردن سود اندک، معامله کردن با افراد بى ‏بخت و بى ‏روزى، معامله کردن با شرابخوار، خريد و فروش در مسجد، عرضه کالا در فاصله ميان طلوع فجر تا طلوع خورشيد و خارج نشدن براى سفر تجارى در سه شب آخر هر ماه.
فصل ششم به شغل ‏ها و معامله ‏هاى نکوهيده مانند: تجارت مواد غذايى و ارزاق عمومى، سلاّخى، کفن ‏فروشى و نيز فروختن ملک بدون جاى ‏گزين کردن آن، اختصاص دارد. در پايان اين بخش، حکمت ناپسندىِ اين گونه شغل‏ ها و معامله ‏ها بيان شده است.
فصل هفتم درباره مباحث مربوط به بازار است. در اين فصل، نخست احاديثى که بر نکوهش بازار دلالت دارند، گزارش و تبيين مى ‏شوند و سپس مباحثى در موضوع بازار، مانند: ضرورت نظارت بر بازار، ره‏نمودهايى از پيامبر صلى ‏الله ‏عليه ‏و‏ آله و امام على عليه‏ السلام براى بازاريان، برخورد تند امام على عليه ‏السلام با خيانت کارگزار بازار، و شمارى از احکام و آداب بازار، بيان مى ‏گردند.
فصل هشتم درباره قيمت‏ گذارى کالا و ارزانى و گرانى اجناس است. در اين فصل، ابتدا احاديثى که بر نکوهش قيمت‏ گذارى براى اجناس دلالت دارند، گزارش و تبيين مى ‏شوند و در ادامه، احاديثى درباره: نعمتِ ارزانى کالاها، پرهيز از هر اقدامى که موجب گرانى مى‏ شود، مواسات با مردم هنگام گرانى و دعا کردن براى کاهش قيمت‏ ها آورده مى ‏شوند.

نتیجه جستجو برای « »