111
فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد

امّا راه بازرگانى، خداوند متعال مى‏فرمايد: «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد ! هر گاه به وامى تا سررسيدى معيّن با يكديگر معامله كرديد، آن را بنويسيد و بايد نويسنده‏اى [صورت معامله را] بر اساس عدالت، ميان شما بنويسد»تا آخر آيه. پس، خداوند سبحان به مردم آموخت كه در سفر و غير سفر، چگونه كالا بخرند و چگونه داد و ستد كنند ؛ زيرا اين، يكى از راه‏هاى كسب معاش است.۱

۱۵۲.علل الشرائعـ به نقل از ابو حمزه ثُمالى ـ: امام باقر عليه‏السلام فرمود: «خداى متعال، نام‏ها و عمرهاى پيامبران را به آدم عليه‏السلام نشان داد. آدم عليه‏السلام به نام داوود نبى رسيد، ديد عمرش در دنيا چهل سال است. پس گفت: پروردگارا! چه اندك است عمر داوود و چه بسيار است عمر من ! پروردگارا ! اگر من از عمر خودم سى سال به داوود بدهم، اين را برايش مى‏نويسى ؟ فرمود: "آرى، اى آدم". آدم عليه‏السلام گفت: پس، سى سال از عمرم را به او دادم. اين را براى او اِعمال كن و نزد خود ثبت فرما و از عمر من، كسر كن».
امام باقر عليه‏السلام فرمود: «خداى متعال، سى سال بيشتر براى عمر داوود عليه‏السلام ثبت كرد و اين در نزد خداوند، ثبت بود. اين است فرموده خداى متعال كه: «خدا آنچه را بخواهد، محو يا ثبت مى‏كند و اصل كتاب، نزد اوست»۲. خداوند، آنچه را نزد او براى آدم عليه‏السلام ثبت بود، پاك كرد و آنچه را نزدش براى داوود عليه‏السلام ثبت

1.. فَأَمّا ما جاءَ فِي القُرآنِ مِن ذِكرِ مَعايِشِ الخَلقِ وأَسبابِها فَقَد أعلَمَنا سُبحانَهُ ذلِكَ مِنخَمسَةِ أوجُهٍ : وَجهِ الإِشارَةِ ، ووَجهِ العِمارَةِ ، ووَجهِ الإِجارَةِ ، ووَجهِ التِّجارَةِ ، ووَجهِ الصَّدَقاتِ . . . وأَمّا وَجهُ التِّجارَةِ فَقَولُهُ تَعالى : « يَـأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ إِذَا تَدَايَنتُم بِدَيْنٍ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَاكْتُبُوهُ وَلْيَكْتُب بَّيْنَكُمْ كَاتِبٌ بِالْعَدْلِ » إلى آخِرِ الآيَةِ ، فَعَرَّفَهُم سُبحانَهُ كَيفَ يَشتَرونَ المَتاعَ فِي السَّفَرِ وَالحَضَرِ ، وكَيفَ يَتَّجِرونَ إذ كانَ ذلِكَ مِن أسبابِ المَعايِشِ بحار الأنوار : ج ۹۳ ص ۴۶ و ۴۸ ، مستدرك الوسائل : ج ۱۳ ص ۶۵ ح ۱۴۷۵۹ .

2.. رعد : آيه ۳۹ .


فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد
110

نبايد از نوشتن ـ همان طور كه خدا به او تعليم داده ـ خوددارى كند. پس بايد بنويسد، و آن كس كه حق بر عهده اوست، بايد املا كند و از خدا كه پروردگار اوست، بپرهيزد، و چيزى را فروگذار ننمايد، و اگر كسى كه حق بر ذمّه اوست، سفيه يا [از نظر عقل]ضعيف [و مجنون] است، يا [به دليل لال بودن]توانايى بر املا كردن ندارد، بايد ولىّ او [به جاى او]با رعايت عدالت، املا كند و دو نفر از مردان [عادل]خود را [بر اين حق]شاهد بگيريد و اگر دو مرد نبودند، يك مرد و دو زن از كسانى كه مورد رضايت و اطمينان شما هستند، انتخاب كنيد [و اين دو زن، بايد با هم شاهد قرار گيرند] تا اگر يكى انحرافى يافت، ديگرى به او يادآورى كند و شهود نبايد به هنگامى كه آنها را [براى شهادت] دعوت مى‏كنند، خوددارى نمايند و از نوشتن تاريخ سررسيد [بدهى خود]، چه كوچك باشد يا بزرگ، ملول نشويد [و هر چه باشد، بنويسيد]. اين، در نزد خدا به عدالت، نزديك‏تر و براى شهادت، مستقيم‏تر و براى جلوگيرى از ترديد و شك [و نزاع و گفتگو]بهتر است، مگر اين كه داد و ستد، نقدى باشد كه بين خود، دست به دست مى‏كنيد. در اين صورت، گناهى بر شما نيست كه آن را ننويسيد؛ ولى هنگامى كه خريد و فروش [نقدى] مى‏كنيد، شاهد بگيريد و نبايد به نويسنده و شاهد، [به دليل حقگويى]زيانى برسد [و تحت فشار قرار گيرند] و اگر چنين كنيد، از فرمان پروردگار، خارج شده‏ايد. از خدا بپرهيزيد و خداوند به شما تعليم مى‏دهد. خداوند به همه چيز، داناست».

حديث

۱۵۱.امام على عليه‏السلام: امّا راه‏ها و اسباب معيشت مردمان كه در قرآن آمده است: خداوند سبحان به ما خبر داده است كه اين، از پنج راه است: راه حكومت (كارمندى)،۱ راه كشاورزى، راه كارگرى، راه بازرگانى، و راه صدقات... و

1.. ترجمه براساس نسخه وسائل الشيعة ج ۱۹ ص ۳۵ ح ۲۴۰۹۳ انجام گرفت . (م)

  • نام منبع :
    فرهنگ نامه تجارت و داد و ستد
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ سيّدمجتبي غيوري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22646
صفحه از 296
پرینت  ارسال به