گفتارى در باره واجب بودن توبه۱
در اين كه توبه به طور كلّى واجب است، اختلافى [ميان علما] نيست. روشنترين معنايى كه در اين زمينه از آيات و روايات به دست مىآيد، آن است كه توبه از گناهانى واجب است كه تكفير نمىشوند، مانند گناهان كبيره و گناهان صغيرهاى كه با اصرار همراه باشند؛ زيرا اين گناهان هم به كباير ملحق مىشوند و گناهان صغيرهاى كه در كنار آنها گناه كبيره هم به جا آورده شود ؛ امّا در صورت اجتناب از گناهان كبيره، اين گناهان صغيره در صورتى كه به آنها مداومت و اصرار نشود، تكفير مىشوند و نيازى به توبه ندارند. دليلش هم اين فرموده خداوند متعال است: «اگر از گناهان بزرگى كه از آنها نهى شدهايد، دورى گزينيد، بدىهاى شما را مىزداييم». تحقيق مطلب در اين باره، به خواست خدا، در باب گناهان كبيره خواهد آمد.
محقّق طوسى ـ قدّس اللّه روحه ـ در كتاب التجريد مىگويد: «توبه واجب است، چون اوّلاً دفع ضرر مىكند [و دفع ضرر، عقلاً واجب است]. ثانيا نادم و پشيمان شدن از انجام دادن هر كار زشتى يا ترك واجبى، واجب است».
علاّمه [حلّى] رحمهالله در شرح اين عبارت، گفته است: توبه، عبارت است از پشيمانى از گناه، از آن جهت كه گناه است و تصميم به تكرار نكردن آن درآينده؛ زيرا تصميم نگرفتن براى اين كار، نشانه پشيمان نبودن است و توبه، به اجماع علما، واجب است؛ امّا در چند و چون آن، اختلافنظر است: گروهى از معتزله معتقدند كه توبه از گناهان كبيره، كه كبيره بودن آنها معلوم و
