كسى كه توبه كند و بستر و بالش خود را تغيير ندهد، توبه نكرده است. كسى كه توبه كند و دست و دلباز نشود، توبه نكرده است. كسى كه توبه كند و آرزويش را كوتاه نكند و زبانش را نگه ندارد، توبه نكرده است. كسى كه توبه كند و مازاد خوراكش را نبخشد، توبه نكرده است. هر گاه اين كارها را كرد، او توبهكننده[ى واقعى] است».۱
۴۴.پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله: نشانه توبهكننده، چهار چيز است: اخلاص عمل براى خدا، فرو گذاشتن باطل، پايبندى به حق، و علاقه شديد به نيكى.۲
۴۵.تحف العقولـ به نقل از كميل بن زياد ـ: گفتم: اى امير مؤمنان! بنده، گناه مىكند و براى آن از خدا آمرزش مىطلبد. معناى آمرزشخواهى چيست؟
فرمود: «توبه، اى پسر زياد!».
گفتم: همين و بس؟
فرمود: «نه».
گفتم: پس چه؟
فرمود: «بنده، هر گاه گناهى كند، بگويد: "از خدا آمرزش مىخواهم" با به حركت آوردن».
1.قالَ [رَسولُ اللّهِ] صلىاللهعليهوآله : أ تَدرونَ مَنِ التّائِبُ ؟ فَقالوا : اللّهُمَّ لا ! قالَ : إذا تابَ العَبدُ ولَم يُرضِالخُصَماءَ فَلَيسَ بِتائِبٍ ، ومَن تابَ ولَم يُغَيِّر مَجلِسَهُ وطَعامَهُ فَلَيسَ بِتائِبٍ ، ومَن تابَ ولَم يُغَيِّر رُفَقاءَهُ فَلَيسَ بِتائِبٍ ، ومَن تابَ ولَم يَزِد فِي العِبادَةِ فَلَيسَ بِتائِبٍ ، ومَن تابَ وَ لَم يُغَيِّر لِباسَهُ فَلَيسَ بِتائِبٍ ، ومَن تابَ ولَم يُغَيِّر فِراشَهُ ووِسادَتَهُ فَلَيسَ بِتائِبٍ ، ومَن تابَ ولَم يَفتَح قَلبَهُ ولَم يُوَسِّع كَفَّهُ فَلَيسَ بِتائِبٍ ، ومَن تابَ ولَم يُقَصِّر أمَلَهُ ولَم يَحفَظ لِسانَهُ فَلَيسَ بِتائِبٍ ، ومَن تابَ ولَم يُقَدِّم فَضلَ قوتِهِ مِن [بَينِ] يَدَيهِ فَلَيسَ بِتائِبٍ ، وإذَا استَقامَ عَلى هَذِهِ الخِصالِ فَذاكَ التّائِبُ جامع الأخبار : ص ۲۲۷ ح ۵۷۸ ، بحارالأنوار : ج ۶ ص ۳۵ ح ۵۲ .
2.وأَمّا عَلامَةُ التّائِبِ فَأَربَعَةٌ : النَّصيحَةُ للّهِِ في عَمَلِهِ ، وتَركُ الباطِلِ ، ولُزومُ الحَقِّ ، وَالحِرصُعَلَى الخَيرِ تحف العقول : ص ۲۰ ، بحارالأنوار : ج ۱ ص ۱۲۰ ح ۱۱ .