197
فرهنگ نامه توبه

خودت به طلبكار مى‏دهى و مى‏خواهى ثواب بيشترى از آن ببرى. اين، همان فرموده خداى عز و جل است كه: «و آنچه [به قصد] ربا مى‏دهيد تا در اموال مردم سود و افزايش بردارد، نزد خدا فزونى نمى‏گيرد».
امّا ربايى كه خوردنش روا نيست، آن است كه شخص به ديگرى ده درهم بدهد كه او بيش از ده درهم به وى باز گردانَد. اين، همان ربايى است كه خداوند از آن نهى كرده و فرموده است: «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! از خدا بترسيد و اگر مؤمنيد، آنچه از ربا باقى مانده است، وا گذاريد، و اگر چنين نكرديد، بدانيد به جنگ با خدا و فرستاده او برخاسته‏ايد، و اگر توبه كنيد، سرمايه‏هاى شما از خودتان است، نه ستم مى‏كنيد و نه ستم مى‏بينيد». قصد خداى عز و جل اين است كه رباخوار، آنچه را افزون گرفته از سرمايه‏اش برگردانَد، حتّى گوشتى را كه از راه ربا بر بدنش روييده، فرو ريزد، از اين طريق كه چون موفّق به توبه شد، چندان به حمّام رود تا گوشت بدنش كاسته شود.
هر گاه شخصى به ديگرى بگويد: "اسبت را با اسب من عوض كن و فلان مبلغ به تو بيشتر مى‏دهم"، كار شايسته‏اى نمى‏كند و جايز نيست؛ ولى بگويد: "اسبت را به اين مبلغ به من بده و اسبم را به اين قيمت به تو مى‏دهم"».۱

1.سَأَلَ يَعقوبُ بنُ شُعَيبٍ أبا عَبدِ اللّه‏ِ عليه‏السلام عَنِ الرَّجُلِ يُقرِضُ الرَّجُلَ الدَّراهِمَ الغِلَّةَ ، فَيَأخُذُ مِنهُالدَّراهِمَ الطّازَجِيَّةَ طَيِّبَةً بِها نَفسُهُ ، فَقالَ: لا بَأسَ بِهِ ، وذُكِرَ ذلِكَ عَن عَلِيٍّ عليه‏السلام .
وَالرِّبا رِباءانِ : رِبا يُؤكَلُ ورِبا لا يُؤكَلُ ، فَأَمَّا الَّذي يُؤكَلُ فَهُوَ هَدِيَّتُكَ إلَى الرَّجُلِ تُريدُ الثَّوابَ أفضَلَ مِنها ، وذلِكَ قَولُ اللّه‏ِ عز و جل : « وَ مَا ءَاتَيْتُم مِّن رِّبًا لِّيَرْبُوَاْ فِى أَمْوَ لِ النَّاسِ فَلاَ يَرْبُواْ عِندَ اللَّهِ » .
وأَمَّا الَّذي لا يُؤكَلُ فَهُوَ أن يَدفَعَ الرَّجُلُ إلَى الرَّجُلِ عَشَرَةَ دَراهِمَ عَلى أن يَرُدَّ عَلَيهِ أكثَرَ مِنها ، فَهذَا الرِّبَا الَّذي نَهَى اللّه‏ُ عَنهُ ، فَقالَ : « يَـأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِىَ مِنَ الرِّبَواْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ * فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِن تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُءُوسُ أَمْوَ لِكُمْ لاَ تَظْـلِمُونَ وَلاَ تُظْـلَمُونَ » عَنَى اللّه‏ُ عز و جل أن يَرُدَّ آكِلُ الرِّبَا الفَضلَ الَّذي أخَذَهُ عَن رَأسِ مالِهِ ، حَتَّى اللَّحمَ الَّذي عَلى بَدَنِهِ مِمّا حَمَلَهُ مِنَ الرِّبا عَلَيهِ أن يَضَعَهُ ، فَإِذا وُفِّقَ لِلتَّوبَةِ أدمَنَ دُخولَ الحَمّامِ لِيَنقُصَ لَحمُهُ عَن بَدَنِهِ .
وإِذا قالَ الرَّجُلُ لِصاحِبِهِ : عاوِضني بِفَرَسي فَرَسَكَ وأَزيدَكَ ، فَلا يَصلُحُ ولا يَجوزُ ذلِكَ ، ولكِنَّهُ يَقولُ : أعطِني فَرَسَكَ بِكَذا وكَذا واُعطِيَكَ فَرَسي بِكَذا وكَذا كتاب من لا يحضره الفقيه : ج ۳ ص ۲۸۵ ح ۴۰۳۱ ، المقنع : ص ۳۷۳ ـ ۳۷۴ .


فرهنگ نامه توبه
196

۲۶۹. الكافىـ به نقل از حلبى ـ: امام صادق عليه‏السلام فرمود: «هر ربايى كه مردم ندانسته خورده باشند و سپس توبه كنند، توبه آنها پذيرفته مى‏شود، به شرط آن كه واقعا توبه كنند». همچنين فرمود: «اگر مردى مالى را از پدرش به ارث برده است و مى‏داند كه در آن مال، ربايى بوده، ولى در كسب و كار با حلال آميخته شده است، آن بر او حلال و پاك است و مى‏تواند مصرف كند؛ امّا اگر مى‏داند چيزى از آن مال، رباست، بايد سرمايه‏اش را بردارد و ربا را [به كسى كه از او گرفته شده است]برگردانَد. هر شخصى مال بسيارى به دست آورده و در آن رباى بسيارى صورت گرفته، ولى از آن آگاه نبوده و بعدا آگاه شده و تصميم گرفته ازآن دست بكشد، آنچه را در گذشته به دست آورده، از آنِ اوست، ولى از آن به بعد، رباخوارى نكند.۱

۲۷۰.كتاب من لايحضره الفقيه: يعقوب بن شعيب از امام صادق عليه‏السلام پرسيد: كسى به يك نفر درهم‏هاى ناخالص قرض مى‏دهد و [هنگام پس گرفتن] از او، با رضايت خودش، درهم خالص مى‏گيرد [چه حكمى دارد]؟ فرمود: «اشكالى ندارد. اين از على عليه‏السلام نيز نقل شده است».
ربا، دو گونه است: ربايى كه خوردنش اشكالى ندارد و ربايى كه خوردنش جايز نيست. ربايى كه خوردنش حلال است، هديه‏اى است كه

1.كُلُّ رِبا أكَلَهُ النّاسُ بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابوا فَإِنَّهُ يُقبَلُ مِنهُم إذا عُرِفَ مِنهُمُ التَّوبَةُ ، وقالَ لَو أنَّ رَجُلاًوَرِثَ مِن أبيهِ مالاً وقَد عَرَفَ أنَّ في ذلِكَ المالِ رِبا ولَكِن قَدِ اختَلَطَ فِي التِّجارَةِ بِغَيرِهِ حَلالٌ ، كانَ حَلالاً طَيِّباً فَليَأكُلهُ ، وإن عَرَفَ مِنهُ شَيئاً أنَّهُ رِبا فَليَأخُذ رَأسَ مالِهِ وَليَرُدَّ الرِّبا ، وأَيُّما رَجُلٍ أفادَ مالاً كَثيراً قَد أكثَرَ فيهِ مِنَ الرِّبا فَجَهِلَ ذلِكَ ثُمَّ عَرَفَهُ بَعدُ ، فَأَرادَ أن يَنزِعَهُ فيما مَضى فَلَهُ ويَدَعُهُ فيما يَستَأنِفُ الكافي : ج ۵ ص ۱۴۵ ح ۴ ، تهذيب الأحكام : ج ۷ ص ۱۶ ح ۶۹ .

  • نام منبع :
    فرهنگ نامه توبه
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ رسول افقي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8252
صفحه از 239
پرینت  ارسال به