گناهان و نا اميد نشدن مردم داده است.۱ خداوند رحمت به بندگان را بر خود لازم كرده است۲ و به عدالت رفتار نمىكند. گفتنى است كه خداوند هيچ جايى در قرآن خود را به عدالت توصيف نكرده و به جاى آن گفته است كه ظلم نمىكند. معناى اين سخن اين است كه خداوند كارى برتر از عدالت مىكند و آن رحمت و تفضل بر بندگان است.
اين معنا از توبه ضمن آن كه در شأن معصومان است، با رواياتى كه از استغفار پيامبر صلىاللهعليهوآله پس از هر جلسهاى حكايت مىكند سازگار است.۳ بر اساس اين سخن، توبه، گونهاى بازگشت به خدا و قرب به اوست و قرب خداوند، لازم نيست از سطح و لايهاى پست، يعنى سطح غير معصومان، صورت گيرد، بلكه مىتواند از مرتبهاى بالا كه ويژه معصومان است، به مرتبهاى بالاتر صورت پذيرد و اين با توجه به مسير كمال تا بىنهايت گشوده معصومان مىتواند نامحدود باشد و معصوم با عمل صالح و نيز بازگشت مكرر به خداوند و عبور از طبيعت به ملكوت، هر روز صدها درجه قرب به
1.«قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ ؛ بگو : اى بندگان من كه با خويش گزافكارى كردهايد ! از بخشايش خداوند نااميد نباشيد كه خداوند همه گناهان را مىآمرزد ؛ بىگمان اوست كه آمرزنده بخشاينده است» الزمر : ۵۳ .
2.«وَ إِذا جاءَكَ الَّذينَ يُؤمِنُونَ بِآياتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْكُمْ سُوءاً بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحيمٌ ؛ و چون مؤمنان به آيات ما ، نزد تو آيند بگو : درود بر شما ! پروردگارتان رحمت را بر خويش مقرّر داشته است : چنانچه هر يك از شما از سر نادانى كار بدى انجام دهد ، آنگاه از پس آن توبه كند و به راه آيد ، چنين است كه خداوند آمرزندهاى بخشاينده است» الأنعام : ۵۴ .
3.از باب نمونه : «وقالَ ابو الحسن الرضا عليهالسلام : كانَ رَسولُ اللّهِ صلىاللهعليهوآله لا يَقومُ مِن مَجْلِسٍ وإن خَفَّ حَتّى يَستَغفِرَ اللّهَ خَمساً وعِشرينَ مَرَّةً ؛ رسول خدا صلىاللهعليهوآله از مجلسى هر چند كوتاه بر نمىخاست مگر اين كه بيست و پنج بار استغفار مىكرد» . عدّة الداعى : ص ۲۶۵ .
