خداوند مى‏خواهند كه زشتى‏هاى هواى نفس را بر آنان بپوشاند. نتيجه اين پوشاندن عصمت مى‏شود. به عبارت ديگر آنان طلب پيشگيرى از زشتى مى‏كنند. فخر رازى اين تفسير از استغفار را مى‏پسندد و آن را بر ديگر بيان‏ها ترجيح مى‏دهد^۱. قرطبى نيز اين احتمال را مى‏آورد.^۲

اما اين بيان نيز كامل نيست ؛زيرا اگر بپذيريم كه مى‏تواند توضيحى براى استغفار باشد، اما اصل توبه را توضيح نمى‏دهد. چرا معصومان توبه مى‏كنند و از چه چيزى بازمى‏گردند ؟ اين پرسشى است كه با اين بيان فخر رازى پاسخ نمى‏گيرد. مى‏توان در تكميل سخن او گفت كه بازگشت نيز از زشتى‏هاى هواى نفس است. اما چنين زشتى‏اى در آنان وجود ندارد كه اين بخواهند از آن به سوى خدا بازگردند. اگر كمى توضيح را تغيير دهيم شايد بتوان آن را به بيان‏هاى بعدى بازگرداند.

۴. استغفار براى امت

استغفار آن حضرت براى خويش نبوده است بلكه براى امت بوده است. به گفته طبرسى استغفار پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله براى امتش نوعى كرامت براى آن‏هاست كه فردى بزرگ همچون پيامبر شفاعتشان را كند.^۳ قرطبى نيز اين احتمال را مطرح مى‏كند.^۴

ليكن اين سخن نيز درست نيست ؛ زيرا اين وجه تنها برخى موارد استغفار را توضيح مى‏دهد، اما نمى‏تواند پاسخگوى آيات، روايات و دعاهايى باشد كه از عصيان و ذنب پيامبران و اولياى خدا ياد مى‏كند.^۵ افزون

به طور مجتمع ذكر كرده است و اگر تنها وظيفه امت بود، چنين كارى وجهى نداشت. البته مى‏توان گفت كه هر يك به دليلى لازم است. استغفار پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله براى سنت‏سازى است و استغفار امت واقعى است. اما اين وجه حتى اگر درست باشد، تنها استغفار را بيان مى‏كند و از تبيين توبه‏هاى خاص آنها كه در تنهايى ايشان اتفاق مى‏افتاد، ناتوان است.

۲. توبه تشريفاتى

توبه از باب خشوع و خضوع است و كارى است كه تنها براى احترام به حضرت حق جل و علا و اظهار كوچكى و تواضع صورت مى‏گيرد. از بيان آلوسى در توضيح استغفار پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله چنين چيزى استشمام مى‏شود.^۱

اين نظريه نيز نادرست است ؛ زيرا اين همه سوز و گداز معصومان در دعاهايشان را نمى‏توان صرفاً كارى تشريفاتى به حساب آورد. يعنى معصومان عليهم‏السلام در پى نمايش و انجام كارهاى تصنعى و تشريفاتى نبوده‏اند. آنان همه زندگى خود را با حقيقت گذرانده‏اند و جز به حقيقت سخنى نگفته‏اند. تعارف بى محتوا را حتى نسبت به افراد عادى جايز نمى‏دانستند، چه رسد به خداى متعال. به عبارت ديگر تواضع در برابر حضرت حق امرى حقيقى و از سر ديدن حقيقت كوچكى خود است. و اين جز با حقيقى بودن توبه و استغفار محقق نمى‏شود.

۳. استغفار براى حفظ عصمت

استغفار به معناى طلب پرده‏پوشى است. پرده‏پوشى همواره براى پوشاندن گناه نيست، بلكه گاه براى پوشاندن از زشتى‏هاى محتمل است. معصومان از