157
فرهنگ نامه توبه

و آنها را به ريشخند گرفتند».۱

علامه طباطبايى مى‏گويد سيئه پيشامد يا كار ناخوشايند است.۲ آن چيزى كه سيئه را سيئه مى‏كند، صفت ناخوشايندى آن است. بر اين پايه هنگامى كه رضايت مالك اصلى به دست آمد، ديگر ردى از ناخوشايندى برجاى نمى‏ماند و همان كار پيشين مى‏تواند خوشايند شمرده گردد. بدين‏سان، بدون اينكه نيازى به اخذ معناى مجازى يا اعتبارى باشد، مى‏توان تحليلى از دگرگونى سيئات به حسنات داد كه در كنار حفظ معناى حقيقى كلمه، معنايى معقول و پذيرفتنى باشد.۳

دسته‏بندى روايات

براى جمع‏بندى و نتيجه‏گيرى شايسته است نظرى دوباره به روايات اين باب بيندازيم. روى‏هم‏رفته چهار دسته روايت در اين باب وجود دارد. دسته يكم از جايگزينى اعمال نيك به جاى سيئات گذشته در اين جهان حكايت دارد و بيشتر ناظر به كفار و مشركينى است كه مسلمان مى‏شوند و نگران اعمال ناشايست گذشته خود هستند. اين روايات دگرگونى سيئات به حسنات را اين‏گونه توضيح داده‏اند كه خداوند به جاى كفر آن‏ها، اسلام و به جاى انكار و جهلشان، معرفت و به جاى كشتن مسلمانان جنگ با مشركان و به جاى بندگى بتان، پرستش خداوند و به جاى زنا، زناشويى و در يك جمله، به جاى كارهاى زشت، كارهاى شايسته را به ايشان داده است.۴

1.الروم : ۱۰ .

2.الميزان فى تفسير القرآن : ج ۴ ص ۳۲۴ .

3.بايد توجه داشت كه معناى ياد شده حقيقى است و منافاتى با دگرگون سازى حقيقتعمل به واسطه اعتبار الهى ندارد . آن اعتبار چيزى ديگر است و به وضع و جعل احكام بازمى‏گردد و معناى لغت را اعتبارى نمى كند .

4.ر . ك : ح ۲۴۰ ـ ۲۴۲ .


فرهنگ نامه توبه
156

ميان مى‏رود و بخشى نو، سرزنده و پاك و نيكو بر آن مى‏نشيند و هرچند از چنين جان پاك و آراسته‏اى، بدى برنمى‏خيزد، ولى با دگرگونى مبدأ خواست تفاوت دارد. سخن چهارم نمى‏تواند دگرگونى همان بخش آلوده از گناه را توضيح دهد و ازاين‏رو اين دگرگونى درونى را به بخش ديگرى از جان نسبت مى‏دهد. همچنين در ديدگاه چهارم، دگرگونى در گناه‏كار توضيح داده شده، ولى دگرگونى در خود گناه بدون توضيح مانده است. علامه مى‏كوشد دگرگونى در خود گناه را نيز توضيح دهد.

توجه به معناى اصلى سيئه اين مطلب را روشن‏تر مى‏كند. راغب مى‏گويد: سوء به ضمّ سين هر چيز اندوه‏آور است، خواه از امور دنيوى باشد يا از امور اخروى، از احوال نفسى باشد يا بدنى، بيرونى باشد يا درونى.۱

به گفته برخى اصحاب لغت «سيئه» از «سوء» است و سوء به معناى ناخوشنودى است و سيئه هر چيزى است كه آثار ناخوشايند دارد.۲ ديگران۳ معناى آن را هرگونه زشتى مى‏دانند، مانند: «زُيِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمالِهِمْ ؛ به كارى آنان بر ايشان آراسته [و زيبا جلوه داده] شد».۴ و «أَ فَمَنْ زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَناً ؛ آيا كسى كه بدى كارش براى او آراسته شد، و او آن را نيكو ديد».۵ و «ثُمَّ كانَ عاقِبَةَ الَّذينَ أَساؤا السُّواى أَنْ كَذَّبُوا بِآياتِ اللّه‏ِ وَ كانُوا بِها يَسْتَهْزِؤنَ ؛ فرجام كسانى كه بدى كردند، اين بود كه آيات خدا را دروغ پنداشتند

1.مفردات ألفاظ القرآن : ص ۴۴۱ .

2.مانند طريحى در مجمع البحرين : ج ۱ ص ۲۳۲ و ابن منظور در لسان العرب : ج ۱ ص ۹۵ .

3.معجم مقاييس اللغة : ج ۳ ص ۱۱۳ ؛ المصباح المنير : ج ۲ ص ۲۹۸ ؛ تاج العروس : ج ۱ ص ۱۷۴ ؛ تهذيب اللغة : ج ۱۳ ص ۸۹ ؛ كتاب العين : ج ۷ ص ۳۲۷ .

4.التوبة : ۳۷ .

5.فاطر : ۸ .

  • نام منبع :
    فرهنگ نامه توبه
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ رسول افقي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8146
صفحه از 239
پرینت  ارسال به