149
فرهنگ نامه توبه

تبيين نقش توبه در دگرگونى سيئات به حسنات۱

خداوند سبحان در آيات ۶۸ تا ۷۱ سوره فرقان نخست سرنوشت گناه‏كاران و عذاب مضاعف آن‏ها در دوزخ را آورده است ؛ سپس مى‏فرمايد سيئات كسانى را كه توبه مى‏كنند و ايمان مى‏آورند و كردار نيكو دارند، به حسنات تبديل مى‏كند. پس از آن، با عبارتى كه به منزله تعليل است مى‏فرمايد كه چنين كسى به سوى خدا توبه كرده است و همين بازگشت به خداست كه مايه دگرگونى بدى‏ها به خوبى‏هاست.

عمل و فعل، حقيقتى است كه به تدريج پديد مى‏آيد. معناى اين سخن، آن است كه هر بخش از كار هنگامى به وجود مى‏آيد كه بخش پيشين از ميان رفته باشد و در پايان كار، تنها نشان آن به جا مانده است. بر اين پايه، پرسش اصلى در دگرگونى سيئه به حسنه، آن است كه چگونه فعلى كه به انجام رسيده

1.به قلم پژوهشگر ارجمند ، حجة الإسلام آقاى دكتر هادى صادقى .


فرهنگ نامه توبه
148

مى‏كنند. گفته مى‏شود: در فلان روز، فلان و فلان و بهمان كار را كردى. او هم اقرار مى‏كند و انكار نمى‏كند. اما نگران گناهان بزرگ است. و گفته مى‏شود: به جاى هر بديش، حسنه‏اى به او بدهيد.
پيامبر فرمود: او مى‏گويد: من گناهانى دارم كه آنها را نمى‏بينم. ابوذر گفت: من ديدم رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله به قدرى خنديد كه دندان‏هاى پيشينش نمايان شد.۱

۲۴۵.المعجم الكبيرـ به نقل از سلمة بن نفيل ـ: جوانى آمد و در برابر رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله ايستاد و با صداى بلند گفت: اى رسول خدا،نظرت چيست درباره كسى كه هيچ گناهى نيست كه انجام نداده باشد، و هيچ خطايى نيست كه مرتكب نشده باشد، و هيچ نصيبى از كم و زياد برايش فراهم نشود. مگر اين كه آن را تصاحب مى‏كند، و كسى كه اگر خطاهايش را بر اهل مدينه تقسيم كنند، آنان را در بر مى‏گيرد؟ پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود: اسلام آوردى يا تو مسلمانى؟ گفت: اما من، گواهى مى‏دهم كه هيچ معبودى جز خداوند نيست و محمّد فرستاده خدا است. پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود: برو كه خداوند گناهان تو را به حسنه بدل كرد. او گفت: اى رسول خدا، همه زشت‏كارى‏ها و فجورم را؟ پيامبر سه بار فرمود: تمامى زشت‏كارى‏ها و تباه‏كارى‏هايت را.
آن جوان بازگشت ؛ در حالى كه مى‏گفت: اللّه‏ اكبر (خدا بزرگ‏تر است). من همواره صداى او را مى‏شنيدم كه تكبير مى‏گفت تا اين‏كه از من دور و پنهان شد.۲

ر. ك: دانش‏نامه قرآن و حديث: ج ۱۷ ص ۵۴۱ ح ۱۳۸.

1.قالَ رَسولُ اللّه‏ِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله : يُؤتى بِالرَّجُلِ يَومَ القِيامَةِ فَيُقالُ : اِعرِضوا عَلَيهِ صِغارَ ذُنوبِهِ قالَ : فَتُعرَضُعَلَيهِ ويُخَبَّأُ عَنهُ كِبارُها ، فَيُقالُ : عَمِلتَ يَومَ كَذا وكَذا كَذا وكَذا وهُوَ مُقِرٌّ لا يُنكِرُ ، وهُوَ مُشفِقٌ مِنَ الكِبارِ ، فَيُقالُ : أعطوهُ مَكانَ كُلِّ سَيِّئَةٍ حَسَنَةً .
قالَ : فَيَقولُ : إنَّ لي ذُنوبا ما أراها . قالَ أبوذَرٍّ : فَلَقَد رَأَيتُ رَسولَ اللّه‏ِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله ضَحِكَ حَتّى بَدَت نَواجِذُهُ مسند ابن حنبل : ج ۸ ص ۹۰ ح ۲۱۴۵۱ ، صحيح مسلم : ج ۱ ص ۱۷۷ ح ۱۹۰ .

2.جاءَ شابٌّ فَقامَ بَينَ يَدَي رَسولِ اللّه‏ِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فَقالَ بِأَعلى صَوتِهِ : يا رَسولَ اللّه‏ِ ! أرَأَيتَ مَن لَم يَدَعسَيِّئَةً إلا عَمِلَها ، ولا خَطيئَةً إلاّ رَكِبَها ، ولا أشرَفَ لَهُ سَهمٌ فَما فَوقَهُ إلاَّ اقتَطَعَهُ بِيَمينِه ، ومَن لَو قُسِمَت خَطاياهُ عَلى أهلِ المَدينَةِ لَغَمَرَتهُم ؟ ! فَقالَ النَّبِيُ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله : أسلَمتَ أو أنتَ مُسلِمُ ؟ قالَ : أمّا أنَا فَأَشهَدُ أن لا إلهَ إلاَّ اللّه‏ُ وأَنَّ مُحَمَّدا رَسولُ اللّه‏ِ . قالَ : اِذهَب فَقَد بَدَّلَ اللّه‏ُ سَيِّئاتِكَ حَسَناتٍ . قالَ : يا رَسولَ اللّه‏ِ وغَدَراتي وفَجَراتي قالَ : وغَدَراتُكَ وفَجَراتُكَ ثَلاثا .
فَوَلَّى الشّابُّ وهُوَ يَقولُ : اللّه‏ُ أكبَرُ ، فَلَم أزَل أسمَعُهُ يُكَبِّرُ حَتّى تَوارى عَنّي أو خَفِيَ عَنّي المعجم الكبير : ج ۷ ص ۵۳ ح ۶۳۶۱ ، تفسير ابن كثير : ج ۶ ص ۱۳۸ .

  • نام منبع :
    فرهنگ نامه توبه
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ رسول افقي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8141
صفحه از 239
پرینت  ارسال به