101
فرهنگ نامه توبه

۱۷۱. معانى الأخبارـ به نقل از سفيان بن سعيد ـ: به امام صادق عليه‏السلام گفتم: اى فرزند پيامبر خدا! آيا رواست كه خداى عز و جل بندگانش را به چيزى اميدوار سازد كه تحقّق نمى‏يابد؟ فرمود: «نه». گفتم: پس چگونه خداى عز و جل به موسى عليه‏السلام و هارون عليه‏السلام فرمود: «اميد است كه فرعون، پند پذيرد يا بترسد»۱، در حالى كه مى‏دانست فرعون، نه پند مى‏پذيرد و نه مى‏ترسد؟
فرمود: «فرعون، پند پذيرفت و ترسيد، امّا زمانى كه عذاب را ديد و در آن زمان، ديگر ايمان، به او سودى نرساند. آيا نشنيده‏اى كه خداى عز و جل مى‏فرمايد: «و چون در شُرف غرق شدن قرار گرفت، گفت: ايمان آوردم كه هيچ خدايى جز آن كه فرزندان اسرائيل به او گرويده‏اند، نيست و من از تسليم شدگانم»۲ ؛ امّا خداى عز و جل ايمان او را نپذيرفت و فرمود: «حالا؟ در حالى كه پيش از اين، نافرمانى مى‏كردى و از تباهكاران بودى. پس، امروز تو را با زره [زرّين]خودت به بلندى (ساحل) مى‏افكنيم تا براى كسانى كه پس از تو مى‏آيند، نشانه‏اى باشى»۳. مى‏فرمايد: تو را بر "نَجوه"۴اى از زمين مى‏افكنيم تا براى كسانى كه بعد از تو مى‏آيند، نشانه‏اى (اعجازى) و درس عبرتى باشى».۵

1.طه : آيه ۴۴ .

2.يونس : آيه ۹۰ .

3.يونس : آيه ۹۱ و ۹۲ .

4.نَجوه : زمين بلند . امام عليه‏السلام با اين بيان ، كلمه «ننجّيك» را معنا كرده و آن را از «نجوة» گرفته است.

5.قُلتُ لَهُ : يَابنَ رَسولِ اللّه‏ِ ، هَل يَجوزُ أن يُطمِعَ اللّه‏ُ عز و جل عِبادَهُ في كَونِ ما لا يَكونُ ؟ قالَ : لا .فَقُلتُ : فَكَيفَ قالَ اللّه‏ُ عز و جللِموسى وهارونَ عليهماالسلام : «لَّعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشَى»وقَد عَلِمَ أنَّ فِرعَونَ لا يَتَذَكَّرُ ولا يَخشى ؟
فَقالَ : إنَّ فِرعَونَ قَد تَذَكَّرَ وخَشِيَ ولكِن عِندَ رُؤيَةِ البَأسِ حَيثُ لَم يَنفَعهُ الإِيمانُ ، ألا تَسمَعُ اللّه‏ُ عز و جليَقولُ : «حَتَّى إِذَا أَدْرَكَهُ الْغَرَقُ قَالَ ءَامَنتُ أَنَّهُ لاَ إِلَـهَ إِلاَّ الَّذِى ءَامَنَتْ بِهِ بَنُواْ إِسْرَ ءِيلَ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ» فَلَم يَقبَلِ اللّه‏ُ عز و جل إيمانَهُ ، وقالَ : «ءَآلْـٔـنَ وَ قَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ وَ كُنتَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ * فَالْيَوْمَ نُنَجِّيكَ بِبَدَنِكَ لِتَكُونَ لِمَنْ خَلْفَكَ ءَايَةً وَ إِنَّ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ عَنْ ءَايَـتِنَا لَغَـفِلُونَ»يَقولُ : نُلقيكَ عَلى نَجوَةٍ مِنَ الأَرضِ لِتَكونَ لِمَن بَعدَكَ عَلامَةً وعِبرَةً معاني الأخبار : ص ۳۸۶ ح ۲۰ ، بحار الأنوار : ج ۱۳ ص ۱۳۵ ح ۴۳ .


فرهنگ نامه توبه
100

سپس از سوى هيچ كس يارى نشويد».

حديث

۱۶۸.امام صادق عليه‏السلام ـ در پاسخ به سؤال از آيه «و توبه كسانى كه كارهاى بد انجام مى‏دهند و هنگامى كه مرگ يكى از آنها فرا مى‏رسد، مى‏گويد: الآن توبه كردم، پذيرفته نيست...» ـ: آن، زمانى است كه امر آخرت را مشاهده كند.۱

۱۶۹.امام صادق عليه‏السلام ـ در باره اين فرموده خداى عز و جل: «و توبه كسانى كه كارهاى بد انجام مى‏دهند و چون مرگ يكى از آنها فرا مى‏رسد، مى‏گويد: الآن توبه كردم، پذيرفته نيست» ـ: او گريزنده است. زمانى توبه كرده كه توبه سودش نمى‏دهد و از او پذيرفته نمى‏گردد.۲

۱۷۰.امام صادق عليه‏السلام: پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود: «هر كس يك سال پيش از مردنش توبه كند، خداوند، توبه‏اش را مى‏پذيرد». سپس فرمود: «سال، زياد است! هر كس يك ماه پيش از مردنش توبه كند، خداوند توبه‏اش را مى‏پذيرد». باز فرمود: «ماه، زياد است! هر كس يك هفته پيش از مردنش توبه كند، خداوند توبه‏اش را مى‏پذيرد» باز فرمود: «هفته، زياد است! هر كس يك روز پيش از مردنش توبه كند، خداوند توبه‏اش را مى‏پذيرد» و باز فرمود: «يك روز، زياد است! هر كس پيش از ديدن [مرگ] توبه كند، خداوند توبه‏اش را مى‏پذيرد».۳

1.لَمّا سُئِلَ عَن قَولِ اللّه‏ِ عز و جل : « وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّـٔاتِ حَتَّى إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُالْمَوْتُ قَالَ إِنِّى تُبْتُ الْـٔـنَ » : ذاكَ إذا عايَنَ أمرَ الآخِرَةِ كتاب من لا يحضره الفقيه : ج ۱ ص ۱۳۳ ح ۳۵۲ ، بحارالأنوار : ج ۶ ص ۱۹ ح ۳ .

2.في قَولِ اللّه‏ِ عز و جل : « وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّـٔاتِ حَتَّى إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُقَالَ إِنِّى تُبْتُ الْـٔـنَ» : هُوَ الفَرّارُ ، تابَ حينَ لَم يَنفَعهُ التَّوبَةُ ولَم يُقبَل مِنهُ (تفسير العيّاشي : ج ۱ ص ۲۲۸ ح ۶۳ ، بحار الأنوار : ج ۶ ص ۳۲ ح ۴۲) .

3.قالَ رَسولُ اللّه‏ِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله : مَن تابَ قَبلَ مَوتِهِ بِسَنَةٍ قَبِلَ اللّه‏ُ تَوبَتَهُ . ثُمَّ قالَ : إنَّ السَّنَةَ لَكَثيرَةٌ ! مَن تابَقَبلَ مَوتِهِ بِشَهرٍ قَبِلَ اللّه‏ُ تَوبَتَهُ . ثُمَّ قالَ : إنَّ الشَّهرَ لَكَثيرٌ ! مَن تابَ قَبلَ مَوتِهِ بِجُمعَةٍ قَبِلَ اللّه‏ُ تَوبَتَهُ . ثُمَّ قالَ : إنَّ الجُمعَةَ لَكَثيرٌ ! مَن تابَ قَبلَ مَوتِهِ بِيَومٍ قَبِلَ اللّه‏ُ تَوبَتَهُ . ثُمَّ قالَ : إنَّ يَوماً لَكَثيرٌ ! مَن تابَ قَبلَ أن يُعايِنَ قَبِلَ اللّه‏ُ تَوبَتَهُ الكافي : ج ۲ ص ۴۴۰ ح ۲ ، مشكاة الأنوار : ص ۲۰۰ ح ۵۲۲ .

  • نام منبع :
    فرهنگ نامه توبه
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ رسول افقي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8311
صفحه از 239
پرینت  ارسال به