343
فرهنگ‌نامه جمعه

۳۹۵.الکافیـ به نقل از محمد بن نعمان یا دیگری، از امام صادق علیه السلام ـ: امام علی علیه السلام در خطبه روز جمعه‏اش فرمود: "ستايش، خداى را که سزامند ستايش و صاحب آن است، و منتهاى ستايش و جايگاه آن است. آغازگر است و ابداع کننده، شکوهمندترين است و بزرگ‏ترين، و ارجمندترين و گرامى‏ترين. کبريایی منحصر به اوست و نعمت‏ها مختصّ اوست. با عزّتش چیره است و با قهرش تسلُّط دارد و به نيرويش توانمند است و به قدرتش استيلا دارد و به جبروتش بر هر چيزى برترى دارد. به نواخت و نيکى‏اش ستوده مى‏شود و با دهِش و سود‌رسانى‏هاى بسيارش، مورد لطف قرار مى‏دهد و روزى‏اش را مى‏گسترانَد و نعمت‏هايش را سرشار مى‏گردانَد. او را بر موهبت‏هايش و نعمت‏هاى پياپى‏اش مى‏ستاييم؛ ستايشى که با‌عظمتِ شُکوه او هموزنى کند و با اندازه نعمت‏هاى او و کبريايش برابرى نمايد. گواهی می‏دهم که معبودى جز خدا نيست. یکتا و بی‏همتا‌ست. آن که در نخستین بودنش دیرین و قدیم است و در هميشگى بودنش با سیطره. آفریدگان در برابر یگانگی‏ و پروردگاری و ازلی بودن دیرپای او فروتن ‏اند و در مقابل دوام ابدی او گردن‏گذار. گواهی می‏دهم که محمّد صلی الله علیه و آله بنده و فرستاده و برگزیده او از میان آفریدگان اوست. با دانش خویش او را انتخاب کرد و برای وحی خود، او را برگزید و وی را امین سرّش قرار داد و برای خلقش او را پسندید و برای کار بزرگش و برای روشنی‏بخشی به نشانه‏های دین و راه‏هایش و به عنوان کليد وحی‏اش و گشایندهٔ در رحمتش او را فراخواند. او را در زمان نيامدن پيامبران و کسادی دانش و اختلاف ملّت‏ها و گم‌راهی از حق و نشناختن پروردگار و کفر به قیامت و وعده [ی آخرت] بر انگیخت. او را به سوی تمام مردم فرستاد تا مایه رحمت جهانیان باشد، با کتابی ارجمند که آن را برتری داده و توضیح داده و به روشنی بیان کرده و آن را عزّت بخشیده و از راهیابی هر گونه باطلى از پیش رو یا پشت سر بدان، حفظش کرده و نازل شده‏ای از جانب خداوندى حکيم و ستودنى ‏است. برای مردم، در آن مثل‏ها زده و آیات را در آن گوناگون ساخته بدان امید که در آن بیندیشند. حلال را در آن حلال و حرام را در آن حرام کرده، و در آن برای بستن راه عذر و نیز هشدار دادن، دین را برای بندگانش مقرر کرد تا با آمدن پيامبران، مردم عذر و حجّتى بر خداوند نداشته باشند و وسيله ابلاغ به مردم خداپرست گردد. پس رسالت خود را به انجام رساند و در راه خدا کوشید و تا پایان عمر، او را بندگی کرد. درود و سلام بی‏پایان خدا بر او و خاندانش!
بندگان خدا! شما و خود را به تقوای خدایی سفارش می‏کنم که کارها را با دانش خود آغاز کرد و بازگشتشان فردا به سوی اوست و فانی شدن‏ آنها و شما و گذشت ایّامتان و خاتمه یافتن اجلتان و پایان‏پذیرفتن عمرتان به دست اوست، و اینها به زودی از دست ما و شما می‏رود چنان که از دست پیشینیانتان رفت. پس ـ اى بندگان خدا ـ کوشش خود را در اين دنيا به توشه برگرفتن از چند روزِ کوتاهِ آن براى دوره طولانى آخرت، صرف کنيد؛ زيرا دنيا سراى کار است و آخرت، سراى اقامت و پاداش. از این رو از دنيا دورى کنيد؛ زيرا فريب‏خورده [واقعى‏]، کسى است که فريب دنيا را بخورد. دنیا با نهایت آرزوى خواستاران و دوستداران و دل‏بستگان و شيفتگانش هرگز فراتر نرود از آنچه خداوند متعال فرمود: (همانند آبى است که از آسمان نازل کرده‏ايم که در پى آن، گياهان [گوناگون] زمين- که مردم و چهارپايان از آن مى‏خورند- با آن در آمیختند...). افزون بر این که کسی از شما در اين دنيا به شادى‏اى نرسيد، مگر اين که دنيا براى او اشکى به بار آورد، و شبى را در پناه ايمنى به صبح نرساند، مگر اين که از فرود آمدن بلايى يا از دست رفتن نعمتى يا از بين رفتن سلامتى، بيمناک است و نیز مرگ و ترس قيامت و قرار گرفتن در حضور داور دادگر در پيش است، هر کس در مقابل عملکرد خويش پاداش داده مى‏شود:(تا کسانى را که بد کرده‏اند، به موجب آنچه انجام داده‏اند، کيفر دهد و آنان را که نيکى کرده‏اند، به نيکى پاداش دهد). بنا بر اين، از خداوند ـ که يادش گرامى باد ـ پروا کنيد و به سوى خشنودى خدا و عمل نمودن به طاعت او و نزديک شدن به او با هر کارى که خشنودى [خدا] در آن است، بشتابيد، که او نزدیک و اجابت کننده است. خداوند ما و شما را از آنان قرار دهد که به آنچه دوست دارد، عمل می‏کنند و از ناخشنودی او می‏پرهیزند. بهترین حکایت و رساترین موعظه و سودمندترین تذکّر، کتاب خداست. خداوند متعال فرمود: (هر گاه قرآن تلاوت شود، بدان گوش بسپارید و خاموش باشید بدان امید که مورد رحمت قرار گیرید). از شیطان رانده شده به خدا پناه می‏برم. به نام خداوند بخشنده بخشایشگر (سوگند به روزگار که آدمى در زيانکارى است. جز آنان که ايمان آورده‏اند و کارهاى شايسته کرده‏اند و يکديگر را به [پایبندی به] حق سفارش کرده و همديگر را به شکيبايى کردن اندرز داده‏اند). (خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود می‏فرستند، اى مؤمنان! بر او درود فرستيد و به شايستگى [بر وی] سلام کنيد). بار خدايا! بر محمّد و خاندان محمّد، درود فرست، و به محمّد و خاندان محمّد، برکت ده، و به محمّد و خاندان محمّد، مهر ورز، و به محمّد و خاندان محمّد، سلام کن به سان برترین درود و برکت و ترحّم و مهرورزی و سلامی که نثار ابراهيم و خاندان ابراهيم کردى؛ که به راستى، تو ستودنى و شکوه‏مندی. بار خدايا! به محمّد، وسیله [که درجه‏ای ویژه در بهشت است] و شرافت و فضیلت و جایگاهی ارجمند عطا فرما. خداوندا! محمّد و خاندان محمّد را در روز رستاخیز، شریف‏ترین مردم و در نزدیک‌ترین جایگاه به خود و در روز قیامت، آبرومندترینشان در پیشگاه خویش و برترین آنها نزد خود در مقام و بهره‏مندی قرار ده. خدایا! به محمّد، شریف‏ترین جایگاه و سلامت‌بخشی و شفاعت [اهل] اسلام‏ را ارزانی فرما. بار خدايا! ما را به او ملحق فرما در حالى که نه شرمنده‏ باشيم و نه منحرف‏ و نه پشيمان و نه تغيير دهنده [ى آیين حق]. آمین اى معبود راستين!”.
سپس اندکی نشست، آن گاه برخاست و فرمود:
"ستايش از آنِ خدايى است که سزاوارترين کس است که از او بهراسند و ستايشش کنند، و برترين کس است که از او پروا شود و بندگی‌اش کنند و شايسته‏ترين کس به تعظيم و تمجيد است. او را بر کمال بى‏نيازی اش و عطاى فراوانش و نعمت‌هاى آشکارش و آزمايش نيکويش مى‏ستاييم. به هدایت او ایمان داریم؛ همان هدایتی که نورش کم‏فروغ نمی‌شود و بلندی اش به پستی نمی‌گراید و دستاویزهای او سستی نمی‌پذیرد. از بدى شُبهات و تاريکى‏ فتنه‏ها به خدا پناه مى‏بريم، و از ارتکاب گناهان از او آمرزش مى‏طلبيم و از او مى‏خواهيم که ما را از کردارهاى بد و آرزوهاى ناپسند و روى آوردن به خطرات و همکارى با شبهه‏افکنان و راضی بودن به کار ناحقّ نابه‌کاران در زمین، در پناه خود گيرد.خدایا! از ما و مردان و زنان مؤمن از زنده‏هاشان و از مردگانشان در گذر؛ همان‌هایی را که بر دین خویش و آیین پیامبرت میراندی. بارخدایا! نیکی‏هایشان را پذیرا باش و از بدی‏هاشان در گذر و رحمت و آمرزش و خشنودی [خود] را بر آنها وارد ساز. مؤمنانِ زنده را، از مرد و زن بيامرز؛ همان‌ها که به يکتايى تو گواهى دادند و پيامبرت را تصديق کردند، و به دين تو آويختند و فرايضت را به کار بستند، و پیرو پيامبرت شدند و سنّت تو را در پيش‏ گرفتند، و حلال تو را حلال و حرامت را حرام شمردند، و از کيفر تو ترسيدند و به پاداش تو اميد بستند، و دوستانت را دوست داشتند و با دشمنانت دشمنى ورزيدند. بارخدایا! نیکی‏هایشان را بپذیر و از بدی‏هاشان در گذر و به رحمت خود آنها را در زمره بندگان صالح خود وارد ساز. آمین ای معبود راستین!”.


فرهنگ‌نامه جمعه
342

۳۹۵.الکافي عن محمّد بن النعمان أو غیره عن الإمام الصادق علیه السلام: أنّهُ ذَکَرَ هٰذِهِ الخُطبَةَ لِأَمیرِ المُؤمِنین علیه السلام یَومَ الجُمُعَةِ: "الحَمدُ لِلّهِ‏ أهلِ الحَمدِ ووَليِّهِ، ومُنتَهَى الحَمدِ ومَحَلِّهِ، البَديءِ البَديعِ، الأَجَلِّ الأَعظَمِ، الأَعَزَّ الأَكرَمِ، المُتَوَحِّدَ بِالكِبرياءِ، وَالمُتَفَرِّدِ بِالآلاءِ، القاهِرِ بِعِزَّهِ، وَالمُسَلَّطِ بِقَهرِهِ، المُمتَنِعِ بِقُوَّتِهِ، المُهَيمِنِ بِقُدرَتِهِ، وَالمُتعالي فَوقَ كُلِّ شَيءٍ بِجَبَروتِهِ، المَحمودِ بِامتِنانِهِ وبِإِحسانِهِ، المُتَفَضِّلِ بِعَطائِهِ وجَزيلِ فَوائِدِهِ، المُوَسِّعِ بِرِزقِهِ، المُسبِغِ بِنِعَمِهِ، نِحمِدُهُ عَلىٰ آلائِهِ وتَظاهُرِ نَعمائِهِ حَمداً يَزِنُ عَظَمَةَ جَلالِهِ، ويَملَأُ قَدرَ آلائِهِ وكِبرِيائِهِ. وأشهَدُ أن لا إلٰهَ إلَّا اللّهُ‏ وَحدَهُ لا شَريكَ لَهُ، الَّذي كانَ في أوِّليَّتِهِ مُتَقادِماً، وفي دَيمومِيَّتِهِ مُتَسَيطِراً، خَضَعَ الخَلائِقُ لِوَحدانِيَّتِهِ ورُبوبِيَّتِهِ وقَديمِ أزَلِيَّتِهِ، ودانوا لِدَوامِ أبَديَّتِهِ. وأشهَدُ أنَّ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله عَبدُهُ ورَسولُهُ وخِيَرَتُهُ مِن خَلقِهِ، اختارَهُ بِعِلمِهِ، وَاصطَفاهُ لِوَحيِهِ، وَائتَمَنَهُ عَلىٰ سِرَّهِ، وَارتَضاهُ لِخَلقِهِ، وَانتَدَبَهُ لِعَظيمِ أمرِهِ ولِضياءِ مَعالِمِ دينِهِ ومَناهِجِ سَبيلِهِ ومِفتاحِ وَحيِهِ وسَبَباً لِبابِ رَحمَتِهِ، ابتَعَثَهُ عَلىٰ حينِ فَترَةٍ مِنَ الرُّسُلِ، وهَدأَةٍ مِنَ العِلمِ، وَاختِلافٍ مِنَ المِلَلِ، وَضَلالٍ عَنِ الحَقِّ، وجَهالَةٍ بِالرَّبِّ، وكُفرٍ بِالبَعثِ وَالوَعدِ، أرسَلَهُ إلَى النّاسِ أجمَعينَ رَحمَةً لِلعالَمينَ بِكِتابٍ كَريمٍ قَد فَضَّلَهُ وفَصَّلَهُ وبَيِّنَهُ وأوضَحَهُ وأعَزَّهُ وحَفِظَهُ مِن أن يَأتِيَهُ الباطِلُ مِن بَينِ يَدَيهِ ومِن خَلفِهِ تَنزيلٌ مِن حَكيم حَميدٍ۱، ضَرَبَ لِلنّاسِ فيهِ الأَمثالَ وصَرَّفَ فيهِ الآياتِ لَعَلَّهُم يَعقِلونَ۲، أحَلَّ فيهِ الحَلالَ وحَرَّمَ فيهِ الحَرامَ، وشَرَعَ فيهِ الدّينَ لِعِبادِهِ عُذراً ونُذراً لِئَلاّ يَكونَ لِلنّاسِ عَلَى اللّهِ‏ حُجَّةٌ بَعدَ الرُّسُلِ۳، وَيكونَ بِلاغاً لِقَومٍ عابِدينَ۴، فَبَلَّغَ رِسالَتَهُ وجاهَدَ في سَبيلِهِ، وعَبَدَهُ حَتّىٰ أتاهُ اليَقينُ۹، تَسليماً كَثيراً. اُوصيكُم عِبادَ اللّهِ‏ واُوصي نَفسي بِتَقوَى اللّهِ‏ الَّذي ابتَدَأَ الاُمورَ بِعِلمِهِ، وَإلَيهِ يَصيرُ غَداً ميعادُها، وبِيَدِهِ فَناؤُها وفَناؤُكُم وتَصَرُّمُ أيّامِكُم وفَناءُ آجالِكُم وانقِطاعُ مُدَّتِكُم، فَكَأَن قَد زالَت عَن قَليلٍ عَنّا وعَنكُم كَما زالَت عَمَّن كانَ قَبلَكُم، فَاجعَلوا ـ عِبادَ اللّهِ‏ ـ اجتِهادَكُم في هٰذِهِ الدُّنيا التَّزَوُّدَ مِن يَومِهَا القَصيرِ لِيَومِ الآخِرَةِ الطَّويلِ، فَإِنَّها دارُ عَمَلٍ وَالآخِرَةَ دارُ القَرارِ وَالجَزاءِ، فَتَجافَوا عَنها؛ فَإِنَّ المُغتَرَّ مَنِ اغتَرَّ بِها، لَن تَعدُوا الدُّنيا إذا تَناهَت إلَيها اُمنِيَّةُ أهلِ الرَّغبَةِ فيهَا المُحِبّينَ لَها المُطمَئِنّينَ إلَيها المَفتونينَ بِها أن تَكونَ كَما قالَ اللّهُ عز و جل: (كَمَاءٍ أَنزَلْنَاهُ مِنَ ٱلسَّمَاءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ‏نَبَاتُ ٱلْأَرْضِ مِمَّا يَأْكُلُ ٱلنَّاسُ وَ ٱلْأَنْعَـٰمُ)۵، مَعَ أنَّهُ لَم يُصِبِ امرُؤٌ مِنكُم في هٰذِهِ الدُّنيا حَبَرةٌ إلّا أورَثَتَهُ عَبرَةٌ، ولا يُصبَحُ فيها في جَناحٍ آمِنٍ إلّا وهُوَ يَخافُ فيها نُزولَ جائِحَةٍ أو تَغَيُّرَ نِعمَةٍ أو زَوالَ عافِيَةٍ، مَعَ أنّ المَوتَ مِن وَراءِ ذٰلِكَ وهَولَ المُطَّلَعِ وَالوُقوفَ بَينَ يَدَي الحَكَمِ العَدلِ، تُجزیٰ كُلُّ نَفسٍ بِما عَمِلَت، (لِيَجْزِىَ ٱلَّذِينَ أَسَاـٔوا بِمَا عَمِلُوا وَ يَجْزِىَ ٱلَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى)۶. فَاتَّقُوا اللّهَ‏ عَزَّ ذِكرُهُ وسارِعوا إلىٰ رِضوانِ اللّهِ‏ وَالعَمَلِ بِطاعَتِهِ وَالتَّقَرُّبِ إلَيهِ بِكُلِّ ما فيهِ الرِّضا فَإِنَّهُ قَريبٌ مُجيبٌ، جَعَلَنَا اللّهُ‏ وإيّاكُم مِمَّن يَعمَلُ بِمَحابِّهِ وَيجتَنِبُ سَخَطَهُ.
ثُمَّ إنَّ أحسَنَ القَصَصِ وأبلَغَ المَوعِظَةِ وأنفَعَ التَّذَكُّرِ كِتابُ اللّهِ‏ جَلَّ وَعَزَّ، قالَ اللّهُ عز و جل: (وَإِذَا قُرِئَ ٱلْقُرْءَانُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ)۷: أستَعيذُ بِاللّهِ‏ مِنَ الشَّيطانِ الرَّجيمِ، بِسمِ اللّهِ‏ الرَّحمٰنِ الرَّحيمِ (وَٱلْعَصْرِ* إِنَّ ٱلاْءِنسَانَ لَفِى خُسْرٍ* إِلَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواوَ عَمِلُوا ٱلصَّالحِاتِ وَ تَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ)۸، (إِنَّ ٱللَّهَ وَ مَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى ٱلنَّبِىِّ يَا أَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيمًا)۹.
اللهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَآل مُحَمَّدٍ، وبارِكَ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وَتَحَنَّن عَلىٰ مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وسَلِّم عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، كَأَفضَلِ ما صَلَّيتَ وبارَكتَ وتَرَحَّمتَ وتَحَنَّنتَ وسَلَّمتَ عَلىٰ إبراهيمَ وآلِ إبراهيمَ إنَّكَ حَميدٌ مَجيدٌ. اللهُمَّ أعطِ مُحَمَّداً الوَسيلَةَ وَالشَّرَفَ وَالفَضيلَةَ وَالمَنزِلَةَ الكَريمَةَ. اللهُمَّ اجعَل مُحَمَّداً وآلَ مُحَمَّدً أعظَمَ الخَلائِقِ كُلِّهِم شَرَفاً يَومَ القِيامَةِ، وأقرَبَهُم مِنكَ مَقعَداً وأوجَهَهُم عِندَكَ يَومَ القِيامَةِ جاهاً، وأفضَلَهُم عِندَكَ مَنزِلَةً ونَصيباً. اللهُمَّ أعطِ مُحَمَّداً أشرَفَ المَقامِ، وحِباءَ السَّلامِ، وشَفاعَةَ الإِسلامِ. اللهُمَّ وألحِقنا بِهِ غَيرَ خَزايا ولا ناكِبينَ ولا نادِمينَ ولا مُبَدِّلينَ”.
ثُمَّ جَلَسَ قَليلاً، ثُمَّ قامَ فَقالَ:
"الحَمدُ لِلّهِ‏ أحَقَّ مَن خُشِيَ وحُمِدَ، وأفضَلَ مَن اُتّقِيَ وعُبِدَ، وأولىٰ مَن عُظّمَ ومُجِّدَ. نَحمَدُهُ لِعَظيمِ غَنائِهِ، وجَزيلِ عَطائِهِ، وتَظاهُرِ نَعمائِهِ، وحُسنِ بِلائِهِ. ونُؤمِنُ بِهُداهُ الَّذي لا يَخبو ضِياؤُهُ، ولا يَتَمَهَّدُ سَناؤُهُ، ولا يوهَنُ عُراهُ. ونَعوذُ بِاللّهِ‏ مِن سوءِ كُلِّ الرَّيبِ وظُلَمِ الفِتَنِ. ونَستَغِفرُهُ مِن مَكاسِبِ الذُّنوبِ. ونَستَعصِمُهُ مِن مَساوِي الأَعمالِ، ومَكارِهِ الآمالِ، وَالهُجومِ فِي الأَهوالِ، ومُشارَكَةِ أهلِ الرَّيبِ وَالرِّضا بِما يَعمَلُ الفُجّارُ فِي الأَرضِ بِغَيرِ الحَقِّ.
اللهُمَّ اغفِر لَنا ولِلمُؤمِنينَ وَالمُؤمِناتِ الأَحياءِ مِنهُم وَالأَمواتِ الَّذينَ تَوَفَّيتَهُم عَلىٰ دينِكَ ومِلَّةِ نَبيِّكَ صلی الله علیه و آله، اللهُمَّ تَقَبَّل حَسَناتِهِم، وتَجاوَز عَن سَيِّئاتِهِم، وأدخِل عَلَيهِمُ الرَّحمَةَ وَالمَغفِرَةَ وَالرِّضوانَ، وَاغفِر لِلأَحياءِ مِنَ المُؤمِنينَ وَالمُؤمِناتِ الَّذينَ وَحَّدوكَ وصَدَّقوا رَسولَكَ، وتَمَسَّكوا بِدينِكَ وعَمِلوا بِفَرائِضِكَ، وَاقتَدَوا بِنَبيِّكَ وسَنَّوا سُنَّتَكَ، وأحَلّوا حَلالَكَ وحَرَّموا حَرامَكَ، وخافوا عِقابَكَ ورَجَوا ثَوابَكَ، ووالَوا أولِياءَكَ وعادَوا أعداءَكَ، اللهُمَّ اقبَل حَسَناتِهِم وتَجاوَز عَن سَيِّئاتِهِم، وأدخِلهُم بِرَحمَتِكَ في عِبادِكَ الصّالِحينَ، إلٰهَ الحَقَّ آمينَ”.۱۰

1.. إشارة إلی الآیة ۴۲ من سورة فصّلت.

2..اُنظر الآیة ۲۵ من سورة إبراهیم والآیتین ۶۵ و ۱۰۵ من سورة الأنعام.

3.. إشارة إلی الآیة ۱۶۵ من سورة النساء.

4.. إشارة إلی الآیة ۱۰۶ من سورة الأنبیاء.

5.. یونس: ۲۴.

6.. یونس: ۳۱.

7.. الاعراف: ‌۲۰۴.

8.. العصر: ۱ ـ ۳.

9.. الاحزاب:‌۵۶.

10.. الکافي: ج۸ ص۱۷۳ ح۱۹۴، بحار الأنوار: ج۷۷ ص۳۵۰ ح۳۱.

  • نام منبع :
    فرهنگ‌نامه جمعه
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ مرتضي خوش نصيب
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 25494
صفحه از 407
پرینت  ارسال به