باشد؛ و امّا اگر نماز جمعه‏اى بر پا شود، هر چند بعيد نيست حضور و شرکت در آن واجب تعيينى باشد، بلکه با توجّه به مستندات شرعى، وجوب تعيينى، نظريه‏اى است که قوى‏تر به نظر مى‏رسد؛ ليکن چون فقهاى اماميه ميان اقامه نماز و حضور در آن، فرق نگذاشته‏اند، يقين پيدا کردن به اين نظريه، مشکل است.^۱

۴. مطابق فتواى آيت الله‏ مکارم شيرازى، در صورت تشکيل نظام اسلامى، احتياط در برپایی نماز جمعه است.^۲

۵. به فتواى فقيه عالی‌قدر آيت الله‏ حاج آقا مرتضى حائرى،^۳ اقامه نماز جمعه و شرکت در آن، واجب تعيينى است.

۶. آيت الله‏ شهيد سيّد محمّدباقر صدر، براى نماز جمعه، سه حکم ذکر کرده است: حکم اوّل: وجوب تعيينى اقامه نماز جمعه در دوران حکومت سلطان عادل، با اين توضيح وى که مقصود از سلطان عادل، شخص يا اشخاصى است که به صورت مشروع، قدرت سياسى را به دست گیرند و با مردم به عدالت رفتار کنند.

حکم دوم: در صورت فقدان حکومت عدل نيز اقامه نماز جمعه، واجب است؛ ولى واجب تخييرى، هر چند انتخاب جمعه، فضيلت و ثواب بيشترى دارد.

حکم سوم: در صورتى که پنج فرد مکلّف، با هدف عمل کردن به واجب تخييرى، نماز جمعه‏اى بر پا کنند، شرکت در آن بر ديگر مکلّفان، واجب است.^۴

۷. اقامه نماز جمعه و نيز شرکت در آن، در حکومتى که مبتنى بر قوانين

تقليد، مانند: امام خمينى;^۱، آيت الله‏ اراکى،^۲ آيت الله‏ بهجت^۳ و آيت الله‏ خامنه‏اى^۴ آن را پذيرفته‏اند.

۲. اقامه نماز جمعه و شرکت در آن به قصد رجا جايز است؛ ولى ساقط کننده نماز ظهر نيست؛ يعنى کسانى که نماز جمعه مى‏خوانند، واجب است نماز ظهر را نيز بخوانند.

جمعى از مراجع تقليد مانند: آيت الله‏ بروجردى،^۵ آيت الله‏ حکيم،^۶ آيت الله‏ گلپايگانى،^۷ و آيت الله‏ صافى^۸ چنين فتوا داده‏اند.

۳. برخى ديگر از مراجع تقليد، مانند: آيت الله‏ خويى^۹ و آيت الله‏ تبريزى^۱۰ بر اين باورند که بر پا کردن نماز جمعه، واجب تخييرى است؛ ليکن اگر کسانی آن را بر پا دارند، احتياط واجب آن است که دیگران در آن شرکت نمايند.

مرحوم آيت الله‏ خويى در اين باره مى‏نويسد:

نماز جمعه بدون امام [معصوم] يا منصوب خاصّ او واجب تعيينى نيست، و فقيهان اماميه، بر اين نظريه، توافق و اجماع دارند؛ بلکه واجب تخييرى است. البته اين نظريه تا زمانى است که نماز جمعه‏اى بر پا نشده