213
فرهنگ‌نامه جمعه

۹۶۲ق،۱ رساله‏اى براى اثبات اين نظريه تأليف کرد.

اين نظر به تدريج در دولت صفويه ـ به ويژه پس از سيطره مسلک اخبارى‏ها بر مراکز علمى شيعه ـ رواج يافت و بسيارى از فقها و محدّثان، به استناد روايات بسيارى که مفادّ آن ترغيب و تحريض به شرکت در نماز جمعه است، به وجوب تعيينى نماز جمعه فتوا دادند؛ از جمله:

۱. فقيه محقّق سيّد محمّد عاملى،۲ مشهور به صاحب مدارک الأحکام (۹۴۵ - ۱۰۰۹ق)؛

۲. حسن بن زين الدين عاملی،۳ صاحب المعالم (م ۱۰۱۱ ق)؛

۳. ملّا محمّد‌تقى مجلسى،۴ معروف به مجلسى اوّل (۱۰۰۳ ـ ۱۰۷۰ ق)؛

1.. با توجه به سال شهادت او يعنى ۹۶۵ ق بايد گفت: اين کتاب را در اواخر عمر خود نوشته است. از اين رو احتمال مطرح شده از سوى صاحب جواهر مبنى بر نگارش اين رساله در ايّام جوانى، صحيح به نظر نمى‏رسد، (ر. ک: صلاة الجمعه تاريخيا و فقهياً: ص ۵۳).

2.. شمس الدين محمّد موسوى عاملى (۹۴۶ – ۱۰۰۹ ق) معروف به صاحب مدارک، فقيه و محدّث شيعى، نوۀ دخترى شهيد ثانى است. او تحصيلاتش را در زادگاه خويش و در نجف اشرف نزد مقدّس اردبيلى دنبال، و کتاب مدارک الأحکام را تأليف کرد. عالمان بزرگى بر اين کتاب حاشيه زده‏اند. وى در ۶۲ سالگى درگذشت ر.ک: (مجالس المؤمنين: ج ۱ ص ۶۶، أمل الآمل: ج ۱ ص ۱۵، ريحانة الأدب: ج ۳ ص ۳۸۲، روضات الجنّات: ج ۷ ص ۵۴).

3.. ابو منصور حسن بن زين الدين جبل‌عاملى (۹۵۹ – ۱۰۱۱ ق) معروف به صاحب معالم، فقيه، محدّث، اديب و شاعر شيعه است. معروف‌ترين آثار او کتاب‌های معالم الدين و منتقى الجمان است. وى در ۵۲ سالگى در زادگاه خود درگذشت (ر.ک: أمل الآمل: ج ۱ ص ۷۸ ش ۷۱، أعيان الشيعة: ج ۵ ص ۹۹ ش ۲۳۶، روضات الجنات: ج ۳ ص ۷۱).

4.. محمّد تقى بن مقصودعلى مجلسى مشهور به مجلسى اوّل (۱۰۰۳ ـ ۱۰۷۰ق)، فقيه، محدّث، متکلّم، مفسّر، و رجالى شيعه در قرن يازدهم است. وى در اصفهان به دنيا آمد و بيشتر عمر را صرف شرح و تبيين علوم و معارف حديثى کرد و آثار ارزشمند و ماندگارى از خود بر جاى گذاشت (ر.ک: لؤلؤة البحرين: ص ۶۰، روضات الجنّات: ج ۲ ص ۱۱۸، جامع الرواة: ج ۲ ص ۸۲، رياض العلماء: ج ۵ ص ۴۷، أمل الآمل: ج ۲ ص ۲۵۲، ريحانة ألادب: ج ۲ ص ۱۹۸).


فرهنگ‌نامه جمعه
212

با فقيه اکبر شيخ نور الدين على بن عبد العالى کرکى (م ۹۴۰ ق در نجف) مشهور به محقّق کرکى بود. فتواى اين فقيه جليل، وجوب نماز جمعه در عصر غيبت، با وجود فقيه جامع شرايط نايب امام معصوم علیهم السلام بود؛ زيرا شرط وجوب نماز جمعه، حضور امام يا نايب ايشان است، و فرقى نيست ميان نايب خاص امام در عصر حضور، يا نايب عامّ او در عصر غيبت. ايشان نماز جمعه را در مسجد معروفش اقامه مى‏کرد... و شاه طهماسب صفوى (م ۹۸۴ ق) بنا به دستور محقّق کرکى براى هر شهر، امامى را براى انجام وظيفه اقامهٔ نماز جمعه معيّن کرد و اين سيره تا عصر سلاطين قاجار ادامه داشت.۱

شايان ذکر است، هر چند محقّق کرکى، معتقد به وجوب نماز جمعه شد، ليکن با توجّه به اجماع فقهاى پيشين مبنى بر عدم وجوب تعيينى نماز جمعه در عصر غيبت، وى نماز جمعه را در دوران غيبت، با وجود فقيه جامع الشرايط، واجب تخييرى دانست؛۲ حکمى که اگر چه ـ مطابق مطالب پيش گفته ـ مستفاد از آراى فقهاى شيعى است، ليکن ظاهراً پيش‏تر مورد تصريح عالمان قرار نگرفته است.

پس از محقّق کرکى، فقيه بزرگ اماميه شيخ زين الدين معروف به شهيد ثانى،۳ رسماً فتوا به وجوب تعيينى نماز جمعه داد و در سال

1.. نقباء البشر: ج ۱ ص ۱۷۶.

2.. ر. ک: جامع المقاصد: ج ۲ ص ۳۷۵.

3.. زين الدين بن نورالدين على بن احمد جبل‌عاملى، معروف به شهيد ثانى (۹۱۱ -۹۶۶ ق) فقيه، محدّث، مفسّر، منجّم و طبيب شيعى است. وى نخستين کسى است که فقه را تطبيقى و بر اساس مذاهب پنج‏گانه تدريس کرد. شهيد ثانى داراى تأليفات فراوانى در موضوعات مختلف فقهى و غير فقهى است. معروف‏ترين آثار او الروضة البهية فى شرح اللمعة الدمشقية، و مسالک الأفهام است. وى در شهر قسطنطينة به دست حکومت عثمانى به شهادت رسيد (ر.ک: روضات الجنّات: ج ۳ ص ۳۵۲ ـ ۳۸۷، أعيان الشيعة: ج ۷ ص ۱۴۳، أمل الآمل: ج ۱ ص ۸۷).

  • نام منبع :
    فرهنگ‌نامه جمعه
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ مرتضي خوش نصيب
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22985
صفحه از 407
پرینت  ارسال به