205
فرهنگ‌نامه جمعه

۱/۳. نماز جمعه در عصر حضور امامان معصوم علیهم السلام

در دوره حکومت امام على علیه السلام (۳۵ ـ ۴۰ ق) و امام حسن علیه السلام نيز برپايى نماز جمعه توسط آن دو بزرگوار صورت مى‏پذيرفت؛ امّا پس از ماجراى غم‏انگيز صلح تحميلى به امام حسن علیه السلام تا غيبت امام مهدى علیه السلام، به دليل کنار نهاده شدن امامان اهل بيت علیهم السلام از حکومت، آنان امکان اقامه نماز جمعه نيافتند، و حاکمان اموى (۴۰ ـ ۱۳۲ ق) و پس از آنها عباسيان (۱۳۲ ـ ۶۵۶ ق) و يا کارگزارانشان اين نماز را اقامه مى‏کردند که نماز با حضور آنها و يا با خطبه خواندن به نام خليفه وقت و دعا کردن براى او همراه بود. آنان امامان جمعه مرکز خلافت را منصوب مى‏کردند و انتخاب خطیبان جمعه ولايات، بر عهده اميران و واليان بود.۱

امامان اهل بيت علیهم السلام در عصر حضور خود هر چند نمى‏توانستند اين فريضه عبادى ـ سياسى را که از شئون حکومت محسوب مى‏شد، شخصاً اقامه کنند، ولى بنا به مصالحى (از جمله حفظ وحدت و يکپارچگى جامعه اسلامى) در نماز جمعه مخالفان شرکت مى‏کردند. در حديثى مى‏خوانيم:

کانَ أبو جَعفَر علیه السلام يُبَکِّرُ إلَى المَسجِدِ يَومَ الجُمُعَةِ حينَ تَکونُ الشَّمسُ قَدرَ رُمح، فَإِذا کانَ شَهرُ رَمَضانَ يَکونُ قَبلَ ذلِک، وکانَ يَقولُ: إنَّ لِجُمُعِ شَهرِ رَمَضانَ عَلى جُمَعِ سائِرِ الشُّهورِ فَضلاً کفَضلِ شَهرِ رَمَضانَ عَلى سائِرِ الشهور.۲

امام باقر علیه السلام صبح روزهاى جمعه، آن گاه که خورشيد به اندازه يک نيزه برآمده بود، رهسپار مسجد مى‏شد و در ماه رمضان، زودتر [به مسجد] مى‏رفت و مى‏فرمود: "فضيلت جمعه‏هاى ماه رمضان بر جمعه‏هاى ديگر، همچون فضيلت ماه رمضان بر ماه‏هاى ديگر است”.

1.. ر. ک: دانش‌نامۀ جهان اسلام: ج ۱۰ ص ۷۰۱.

2.. ر.ک: الکافی: ج ۳ ص ۴۲۹ ح ۸ .

فرهنگ‌نامه جمعه
204

۱/۲. نماز جمعه در عصر خلفاى نخستين

بر اساس گزارش‏هاى تاريخى، پس از عصر نبوى، نماز جمعه در دوران خليفه اوّل، دوم و سوم، اقامه شد و امام على علیه السلام نيز در نماز جمعه آنها شرکت مى‏کرد. روشن است که شرکت نکردن امام صلی الله علیه و آله در نماز جمعه، نوعى مخالفت سياسى تلقى می‌شد و بازخورد حکومتى داشت.

در روايتى با سند معتبر به نقل از زراره چنين آمده است:

قُلتُ لِأَبِي جَعفَرٍ علیه السلام: إنَّ أُنَاساً رَوَوا عَن أَميرِ المُؤمِنينَ علیه السلام أَنَّهُ صَلَّى أَربَعَ رَکعاتٍ بَعدَ الجُمُعَةِ لَم يَفصِل بَينَهُنَّ بِتَسلِيمٍ، فَقالَ: يا زُرارَةُ إِنَّ أَميرَ المُؤمِنينَ علیه السلام صَلَّى خَلفَ فاسِقٍ فَلَمَّا سَلَّمَ وَ انصَرَفَ قامَ أَميرُ المُؤمِنينَ علیه السلام فَصَلَّى أَربَعَ رَکعَاتٍ لَم يَفصِل بَينَهُنَّ بِتَسليمٍ، فَقالَ لَهُ رَجُلٌ إلى جَنبِهِ: يا أَبَا الحَسَنِ صَلَّيتَ أَربَعَ رَکعاتٍ لَم تَفصِل بَينَهُنَّ؟ فَقالَ: إنَّها أَربَعُ رَکعاتٍ مُشَبَّهاتٍ و سَکتَ فَوَ اللَّهِ ما عَقَلَ ما قالَ لَهُ.۱

به امام باقر علیه السلام گفتم: برخى مردم از امير مؤمنان علیه السلام روايت کرده‏اند که پس از نماز جمعه، چهار رکعت [پى در پى] نماز خواند، بى آن که ميان آنها با سلامى فاصله اندازد. فرمود: "اى زراره! امير مؤمنان علیه السلام پشت فاسقى نماز گزارده بود هنگامى که نماز آن شخص به پايان رسيد امير مؤمنان علیه السلام برخاست و چهار رکعت نماز خواند، بى آن که ميان آنها با سلامى فاصله اندازد. مردى که در کنارش بود گفت: اى ابا الحسن! چهار رکعت نماز پى در پى خواندى؟ [امام که نمى‏خواست بگويد: به خاطر فاسق بودن امام جمعه، ناگزير نماز ظهر را خواندم] فرمود: آن چهار رکعتِ مشابه بود و ديگر چيزى نگفت. به خدا سوگند وى آنچه را حضرت به او گفت در نيافت”.

1.. الکافی: ج ۳ ص ۳۷۴ ح ۶.

  • نام منبع :
    فرهنگ‌نامه جمعه
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ مرتضي خوش نصيب
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22684
صفحه از 407
پرینت  ارسال به