197
فرهنگ‌نامه جمعه

۲۱۲. امام زين العابدين علیه السلامـ در بیان هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله به مدينه و پیوستن على علیه السلام به ایشان پس از چند روز ـ: پیامبر صلی الله علیه و آله پس از آن که على علیه السلام به حضورش آمد، هم‌زمان با طلوع خورشید روز جمعه، به اتفاق على علیه السلام از قبا به سوی بنی سالم بن عوف رفت و مسجدی را برایشان نشانه‏گذاری کرد و قبله‏اش را مشخص کرد و در آن جا همراه آنان دو رکعت نماز جمعه گزارد و دو خطبه خواند و در همان روز، سوار بر همان شتری که با آن آمده بود، راهی مدینه شد.

۲۱۳.السیرة النبویة، ابن هشام ـ به نقل از ابن اسحاق ـ: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله روز دوشنبه، سه‏شنبه، چهارشنبه و پنج‌شنبه را میان بنی عمرو بن عوف در قبا اقامت کرد و مسجدش را بنیان نهاد. آن گاه، خداوند در روز جمعه، او را از میانشان خارج ساخت، هر چند بني عمرو بن عوف بر این گمان‌اند که پیامبر صلی الله علیه و آله بیش از این در بینشان درنگ کرده است و خداوند، آگاه‏تر است که کدام درست‏تر است. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله روز جمعه را میان بنی سالم بن عوف بود و نماز جمعه را در مسجدی که در عمق درّه رانوناء بود اقامه کرد و آن، نخستین نماز جمعه‏ای بود که حضرت در مدینه خواند.

۲۱۴.مجمع البيان: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در حال هجرت، در قبا بر عمرو بن عوف وارد شد و آن، روز دوشنبه، دوازده شب گذشته از ماه ربیع الأوّل، هنگام بر آمدن روز بود. ایشان روز دوشنبه، سه‏شنبه، چهارشنبه و پنج‌شنبه را در قبا اقامت فرمود و مسجدشان را تأسیس کرد. سپس در روز جمعه به قصد مدینه از میانشان بیرون رفت و نماز جمعه با حضور پیامبر صلی الله علیه و آله در میان بنی سالم بن عوف در عمق درّه‏ای که امروزه آن جا مسجدی بنا نهاده شده، برگزار شد و این نماز جمعه‏، نخستین نماز جمعه‏ای بود که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در اسلام بر پا کرد و در این جمعه،‏ خطبه خواند و چنان که گفته شده، این، نخستین خطبه‏ای بود که در مدینه ایراد فرمود.


فرهنگ‌نامه جمعه
196

۲۱۲.الإمام زين العابدين علیه السلامـ في بَيان هِجرَةِ النَّبيِّ صلی الله علیه و آله إلَى المَدينَةِ و لُحوقِ عَلىٍّ علیه السلام بِهِ بَعدَ أيّامٍ ـ: ثُمَّ إِنَّ رَسولَ اللّه‏ صلی الله علیه و آله لَمَّا قَدِمَ عَلَيهِ عَلِيٌّ علیه السلام تَحَوَّلَ مِن قُبا إلىٰ بَني سالِمِ بنِ عَوفٍ وَعَلِيٌّ علیه السلام مَعَهُ يَومَ الجُمُعَةِ مَعَ طُلُوعِ الشَّمسِ، فَخَطَّ لَهُم مَسجِداً وَ نَصَبَ قِبلَتَهُ، فَصَلَّى بِهِم فيهِ الجُمُعَةَ رَكعَتَينِ وَ خَطَبَ خُطبَتَينِ، ثُمَّ راحَ مِن يَومِهِ إلَى المَدينَةِ عَلى ناقَتِهِ الَّتِي كانَ قَدِمَ عَلَيها۱.

۲۱۳.السیرة النّبویّة لإِبن هشامٍ عن ابن إسحاق: أقامَ رَسولُ اللّهِ‏ صلی الله علیه و آله بِقُباءَ في بَني عَمرِو بن عَوفٍ يَومَ الإِثنَينِ ويَومَ الثُّلاثاءِ ويَومَ الأَربَعاءِ ويَومَ الخَميسِ، وأسَّسَ مَسجِدَهُ، ثُمَّ أخرَجَهُ اللّهُ‏ مِن بَينِ أظهُرِهِم يَومَ الجُمُعَةِ، وبَنو عَمرِو بن عَوفٍ يَزعُمونَ أنَّهُ مَكَثَ فيهِم أكثَرَ مِن ذٰلِكَ، فَاللّهُ‏ أعلَمُ أيَّ ذٰلِكَ كانَ، فَأَدرَكتُ رَسولَ اللّهِ‏ صلی الله علیه و آله الجُمُعَةَ في بَني سالِمِ بن عَوفٍ، فَصَلاّها فِي المَسجِدِ الَّذي في بَطنِ الوادي، وادي رانوناءَ، فَكانت أوَّلَ جُمُعَةٍ صَلاّها بِالمَدينَةِ۲.

۲۱۴.مجمع البيان: قَدِمَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله مُهاجِراً حَتّى نَزَلَ قُبا عَلى عَمرِو بنِ عَوفٍ، وذلِكَ يَومُ الإِثنَينِ لاِثنَتَي عَشرَةَ لَيلَةً خَلَت مِن شَهرِ رَبيعِ الأَوَّلِ حينَ الضُّحى، فَأَقامَ بِقُبا يَومَ الإِثنَينِ وَالثُّلاَثاءِ وَالأَربِعاءِ وَالخَميسِ، وأَسَّسَ مَسجِدَهُم، ثُمَّ خَرَجَ مِن بَينِ أظهُرِهِم يَومَ الجُمُعَةِ عامِداً المَدينَةَ، فَأَدرَكَتهُ صَلاةُ الجُمُعَةِ في بَني سالِمِ بنِ عَوفِ في بَطنِ وادٍ لَهُم قَدِ اتُّخِذَ اليَومَ في ذلِكَ المَوضِعِ مَسجِدٌ، وكانَت هذِهِ الجُمُعَةُ أوَّلَ جُمُعَةٍ جَمَّعَها رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فِي الإِسلامِ، فَخَطَبَ في هذِهِ الجُمُعَةِ وهِيَ أوَّلُ خُطبَةٍ خَطَبَها بِالمَدينَةِ فيما قيلَ.۳

1.. الكافي: ج۸ ص۳۳۹ ح۵۳۶، مختصربصائر الدرجات: ص۱۲۹ کلاهما عن سعید بن المسیب، بحار الأنوار: ج۱۹ ص۱۱۵ ح۲ وراجع اُسد الغابة: ج۱ ص۱۳.

2.. السيرة النبویة لابن هشام: ج۲ ص۱۳۹، المعجم الكبير: ج۶ ص۳۰ ح۵۴۱۴، تاريخ خليفة بن خياط: ص۲۹، البدایة والنهایة: ج۳ ص۱۹۸ کلّها نحوه؛ المناقب لابن شهر آشوب: ج۱ ص۱۸۵ نحوه، بحار الأنوار: ج۱۹ ص۱۲۲ ح۸.

3.. مجمع البيان: ج۱۰ ص۴۳۲، فقه القرآن للراوندي: ج۱ ص۱۶۹ نحوه، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۳۲ ح۶۶؛ تفسير القرطبي: ج۱۸ ص۹۸، تفسير الثعلبي: ج۹ ص۳۰۹، تخريج الأحاديث والآثار للزيلعي: ج۴ ص۱۴ کلّها نحوه وراجع تاریخ الطبري: ج۲ ص۳۹۴.

  • نام منبع :
    فرهنگ‌نامه جمعه
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ مرتضي خوش نصيب
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22814
صفحه از 407
پرینت  ارسال به