177
فرهنگ‌نامه جمعه

۴/۵

دعا”ی اى رحم‌کننده به کسى که بندگان به او رحم نمى‌کنند!”

۲۰۳.امام زین العابدین علیه السلامـ در دعای خود در روزهای عید و جمعه ـ: اى رحم‌کننده به کسى که بندگان به او رحم نمى‌کنند! اى پذيراى آن که سرزمين‏ها پذيرايش نيستند! اى آن که نيازمندانِ به خود را کوچک نمى‌شمارد! اى آن که اصرارکنندگانِ به درگاهش را محروم نمى‌کند! اى آن که ناز [و دليرى‏] کنندگان بر خود را نمى‏رنجاند! اى آن که کار کوچکى را که به درگاهش هديه مى‏شود، بر مى‌گزيند و کار ناچیزی را که براى او انجام مى‏شود، سپاس مى‏گزارد! و اى آن که اندک را قدر می‏نهد و پاداش فراوان مى‏دهد! و اى آن که هر کس به او نزديک شود، او به وى نزديک مى‏شود! اى آن که هر کس به او پشت کند، او را به سوى خود مى‏خوانَد! اى آن که نعمت را تغيير نمى‌دهد و در کيفرْ شتاب نمى‌ورزد! اى آن که کار نيک را به ثمر مى‏رسانَد تا آن را رشد دهد! اى آن که از بدى در مى‌گذرد تا آن را محو کند! آرزوها از آستان کرَم تو حاجت‌روا بر مى‌گردند و ظرفِ خواسته‏ها لبريز از فيض بخشش تو مى‏شوند و توصیف‏ها، پيش از آن که به کنه وصف تو رسند، از هم می‏گسلند. بالاتر از هر بالا، بالايىِ والايى توست و بالاتر از هر شُکوه، شُکوه والاتر توست. هر بزرگى در پيشگاه تو، کوچک، و هر شريفى در کنار شرافت تو، ناچيز است. ناکام‏اند آنان که به غير تو روى آورند، و زيانکارند آنان که جز به درگاه تو آيند، و تباه‏اند آنان که جز در آستان تو فرود آیند و تهى‌دست‏اند جز آنان که جوياى فضل و احسان تو باشند. درِ رحمتت به روى خواهندگان، باز است و بخششت ارزانی درخواست‌کنندگان است، و فريادرسى‏ات به پناهجويان، نزديک است. آرزومندان، از تو نوميد نمى‌شوند و عطاجويان، از عطاى تو مأيوس نمى‌گردند و آمرزش‌خواهان، از انتقام تو نگون‏بخت نمى‌شوند. روزىِ تو براى آن که نافرمانى‏ات کند، گشوده است و بردبارىِ تو آن که را با تو دشمنى کند، شامل است. عادتت نيکى کردن [حتی] به بدکاران است و سنّتت باقى داشتن تجاوزکاران، تا آن جا که تأنّی و حوصله تو، از ترک گناه، مغرورشان می‏سازد و مهلت دادنت، از بازگشت به سوى تو، بازشان می‏دارد. تنها از آن رو در حقّشان درنگ کرده‏ای که به سویت بازگردند و فرصتشان داده‏اى چون به دوام فرمان‌روايى‏ات اطمينان دارى. پس، هر کسی که اهل سعادت باشد، فرجام او را به سعادت رسانده‌اى و هر کس که از تيره‌بختان باشد، او را به تيره‌بختى وا گذاشته‏اى. همگی به سوی حکم تو روان‏اند و کارهايشان به کار تو بر مى‌گردد. با طولانى شدن زمانشان فرمان‌روايى‏ات سست نگشته و درنگ در کيفرشان، تو را بى‌برهان و دليل، نساخته است. برهان تو، پابرجا و بى‌تغيير است و حکومت تو، پايدار و بى زوال. واىِ هميشگى بر آن که از تو روى‌گردان شود، و ناکامىِ ذلّت بار، بر آن که از درگاه تو ناکام باز آيد، و بدترین نگون‌بختى، بر آن که به تو مغرور شود! چه عذاب بسيارى که خواهد چشيد و چه زمان طولانى‌اى که در کیفرت خواهد ماند و چه دور است فرجام گشايش براى او و چه يأس‌آور است خروج آسانش از گرفتارى‌ها! همه اينها، بر اساس داورىِ عادلانه توست که در حقّ او ستم نمى‌کنى و حکم منصفانه تو که بر او ظلم نمى‌کنى؛ چرا که حجّت‏ها را پياپى آورده‌اى و بهانه‏ها را از بين برده‌اى و پيش‏تر هشدار داده‌اى و از روى لطف، تشویق کرده‌اى و مثال‏ها زده‌اى و مهلت‏ها را طولانى کرده‌اى و با آن که مى‏توانستى در کيفرْ شتاب کنى، به تأخير انداخته‌اى و با آن که قدرت بر اقدام داشتى، حوصله کرده‌اى. نه درنگ و مهلت دادنت، از روى عجز و سستى است و نه خوددارى‌ات، از روى غفلت، و نه مهلت دادنت، از روى مدارا؛ بلکه تا حجّتت رساتر، بزرگوارى‏ات کامل‌تر، و احسانت سرشارتر، و نعمتت تمام‏تر باشد، و همه اينها پيوسته چنين بوده است و هميشه چنين خواهد بود. نعمتت، والاتر از آن است که تمامش توصيف شود و شُکوهت، والاتر از آن است که به کنهش دست يابند و نعمتت، بيش از آن است که همه‏اش به شمار آيد و احسانت، بيش از آن است که به کمترينش سپاس شود. بى‌زبانى، مرا از ستايشت باز داشته و جلوگيرى، زبان ستايشم را بسته است. نهايت، آن که از سپاس شايسته تو سکوت کنم و از تمجيد تو، آن گونه که شايسته آنى، لـب فـرو بنـدم، نه از روى بـى‌اعتنايـى ـ اى خـداى من ـ ؛ بلکـه از روى ناتوانى. اينک، اين منم که به درگاهت آمده‌ام و از تو پذيرايىِ خوب مى‏خواهم. پس بر محمّد و خاندان او درود فرست و نجوايم را بشنو و دعايم را بپذير و امروزم را با نوميدى به پايان مبر و به خواسته‌ام دست رد مزن و بازگشتم را از پيشگاهت، و برگشتنم را به حضرتت، گرامى بدار! همانا تو در آنچه بخواهى، دچار تنگنا نمى‌شوى و از آنچه از تو بخواهند، ناتوان نيستى و تو بر هر چيز، توانايى و هيچ قدرت و نيرويى، جز از خداى والاى بزرگ نيست.


فرهنگ‌نامه جمعه
176

۴/۵

دعاء "یا مَن یَّرحَمُ مَن لا یَرحَمُهُ العِبادُ”

۲۰۳.الإمام زین العابدین علیه السلامـ من دعائه للعیدین و الجمعة ـ: یا مَن يَرحَمُ مَن لا يَرحَمُه العِبَادُ، ويَا مَن يَقبَلُ مَن لَا تَقبَلُه البِلَادُ ويَا مَن لَا يَحتَقِرُ أَهلَ الحَاجَةِ إِلَيه، ويَا مَن لَا يُخَيِّبُ المُلِحِّينَ عَلَيه، ويَا مَن لَا يَجبَه۱ بِالرَّدِّ أَهلَ الدَّالَّةِ۲ عَلَيه، يَا مَن يَجتَبِي صَغِيرَ مَا يُتحَفُ بِه ويَشكُرُ يَسِيرَ مَا يُعمَلُ لَه، ويَا مَن يَشكُرُ عَلَى القَلِيلِ ويُجَازِي بِالجَلِيلِ، ويَا مَن يَدنُو إِلَى مَن دَنَا مِنه، ويَا مَن يَدعُو إِلَى نَفسِه مَن أَدبَرَ عَنه، ويَا مَن لَا يُغَيِّرُ النِّعمَةَ ولَا يُبَادِرُ بِالنَّقِمَةِ، ويَا مَن يُثمِرُ الحَسَنَةَ حَتَّى يُنمِيَهَا ويَتَجَاوَزُ عَنِ السَّيِّئَةِ حَتَّى يُعَفِّيَهَا؛ انصَرَفَتِ الآمَالُ دُونَ مَدَى كَرَمِكَ بِالحَاجَاتِ، وامتَلأَت بِفَيضِ جُودِكَ أَوعِيَةُ الطَّلِبَاتِ، وتَفَسَّخَت دُونَ بُلُوغِ نَعتِكَ الصِّفَاتُ، فَلَكَ العُلُوُّ الأَعلَى فَوقَ كُلِّ عَالٍ، والجَلَالُ الأَمجَدُ فَوقَ كُلِّ جَلَالٍ، كُلُّ جَلِيلٍ عِندَكَ صَغِيرٌ، وكُلُّ شَرِيفٍ فِي جَنبِ شَرَفِكَ حَقِيرٌ.
خَابَ الوَافِدُونَ عَلَى غَيرِكَ، وخَسِرَ المُتَعَرِّضُونَ إِلَّا لَكَ، وضَاعَ المُلِمُّونَ إِلَّا بِكَ، وأَجدَبَ المُنتَجِعُونَ إِلَّا مَنِ انتَجَعَ فَضلَكَ.
بَابُكَ مَفتُوحٌ لِلرَّاغِبِينَ، وجُودُكَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِينَ، وإِغَاثَتُكَ قَرِيبَةٌ مِنَ المُستَغِيثِينَ.
لَا يَخِيبُ مِنكَ الآمِلُونَ، ولَا يَيأَسُ مِن عَطَائِكَ المُتَعَرِّضُونَ، ولا يَشقَى بِنَقِمَتِكَ المُستَغفِرُونَ.
رِزقُكَ مَبسُوطٌ لِمَن عَصَاكَ، وحِلمُكَ مُعتَرِضٌ لِمَن نَاوَاكَ.
عَادَتُكَ الإِحسَانُ إِلَى المُسِيئِينَ، وسُنَّتُكَ الإِبقَاءُ عَلَى المُعتَدِينَ، حَتَّى لَقَد غَرَّتهُم أَنَاتُكَ عَنِ الرُّجُوعِ، وصَدَّهُم إِمهَالُكَ عَنِ النُّزُوعِ، وإِنَّمَا تَأَنَّيتَ بِهِم لِيَفِيئُوا إِلَى أَمرِكَ، وأَمهَلتَهُم ثِقَةً بِدَوَامِ مُلكِكَ، فَمَن كَانَ مِن أَهلِ السَّعَادَةِ خَتَمتَ لَه بِهَا، ومَن كَانَ مِن أَهلِ الشَّقَاوَةِ خَذَلتَه لَهَا. كُلُّهُم صَائِرُونَ إِلَى حُكمِكَ، وأَمُورُهُم آئِلَةٌ إِلَى أَمرِكَ، لَم يَهِن عَلَى طُولِ مُدَّتِهِم سُلطَانُكَ، ولَم يَدحَض لِتَركِ مُعَاجَلَتِهِم بُرهَانُكَ.
حُجَّتُكَ قَائِمَةٌ لَا تُدحَضُ، وسُلطَانُكَ ثَابِتٌ لَا يَزُولُ، فَالوَيلُ الدَّائِمُ لِمَن جَنَحَ عَنكَ، والخَيبَةُ الخَاذِلَةُ لِمَن خَابَ مِنكَ، والشَّقَاءُ الأَشقَى لِمَنِ اغتَرَّ بِكَ. مَا أَكثَرَ تَصَرُّفَه فِي عَذَابِكَ، ومَا أَطوَلَ تَرَدُّدَه فِي عِقَابِكَ، ومَا أَبعَدَ غَايَتَه مِنَ الفَرَجِ، ومَا أَقنَطَه مِن سُهُولَةِ المَخرَجِ!!
عَدلًا مِن قَضَائِكَ لَا تَجُورُ فِيه، وإِنصَافاً مِن حُكمِكَ لَا تَحِيفُ۳ عَلَيه. فَقَد ظَاهَرتَ الحُجَجَ، وأَبلَيتَ الأَعذَارَ، وقَد تَقَدَّمتَ بِالوَعِيدِ، وتَلَطَّفتَ فِي التَّرغِيبِ، وضَرَبتَ الأَمثَالَ، وأَطَلتَ الإِمهَالَ، وأَخَّرتَ وأَنتَ مُستَطِيعٌ لِلمُعَاجَلَةِ، وتَأَنَّيتَ وأَنتَ مَلِيءٌ بِالمُبَادَرَةِ.
لَم تَكُن أَنَاتُكَ عَجزاً، ولَا إِمهَالُكَ وَهناً، ولَا إِمسَاكُكَ غَفلَةً، ولَا انتِظَارُكَ مُدَارَاةً، بَل لِتَكُونَ حُجَّتُكَ أَبلَغَ، وكَرَمُكَ أَكمَلَ، وإِحسَانُكَ أَوفَى، ونِعمَتُكَ أَتَمَّ، كُلُّ ذَلِكَ كَانَ ولَم تَزَل، وهُوَ كَائِنٌ ولَا تَزَالُ.
حُجَّتُكَ أَجَلُّ مِن أَن تُوصَفَ بِكُلِّهَا، ومَجدُكَ أَرفَعُ مِن أَن تُحَدَّ بِكُنهِه، ونِعمَتُكَ أَكثَرُ مِن أَن تُحصَى بِأَسرِهَا، وإِحسَانُكَ أَكثَرُ مِن أَن تُشكَرَ عَلَى أَقَلِّه، وقَد قَصَّرَ بِيَ السُّكُوتُ عَن تَحمِيدِكَ، وفَهَّهَنِيَ۴ الإِمسَاكُ عَن تَمجِيدِكَ، وقُصَارَايَ الإِقرَارُ بِالحُسُورِ، لَا رَغبَةً يَا إِلَهِي بَل عَجزاً، فَهَا أَنَا ذَا أَؤُمُّكَ بِالوِفَادَةِ، وأَسأَلُكَ حُسنَ الرِّفَادَةِ۵. فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وآلِه، واسمَع نَجوَايَ، واستَجِب دُعَائِي، ولَا تَختِم يَومِي بِخَيبَتِي، ولَا تَجبَهنِي بِالرَّدِّ فِي مَسأَلَتِي، وأَكرِم مِن عِندِكَ مُنصَرَفِي وإِلَيكَ مُنقَلَبِي، إِنَّكَ غَيرُ ضَائِقٍ بِمَا تُرِيدُ، ولَا عَاجِزٍ عَمَّا تُسأَلُ، وأَنتَ عَلَى كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ، ولَا حَولَ ولَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّه العَلِيِّ العظیم.۶

1.. جبهت فلاناً: إذا استقبلته بكلام فيه غِلظة (لسان العرب: ج۱۳ ص۴۸۳).

2.. الدّالَّة: المِنّة (لسان العرب: ج۱۱ ص۲۴۸).

3.. الحَيف: الجور والظلم (النهاية: ج۱ ص۴۶۹).

4.. فَههت: أي عييت. والفَهُّ: الكليل اللسان العَييّ عن حاجته (لسان العرب: ج۱۳ ص۵۲۵).

5.. الرِّفد: العَطاء والصِّلَة (المزار الكبير: ج۲ ص۴۷۵).

6.. الصحيفة السجادية: ص۱۸۱ الدعاء ۴۶، مصباح المتهجّد: ص۳۶۹ ح۵۰۰، المزار الکبیر: ص۴۵۷، جمال الاُسبوع: ص۲۶۲ عن المتوكّل بن هارون عن الإمام الصادق عنه صلی الله علیه و آله وکلّها نحوه، بحار الأنوار: ج۹۸ ص۳۸۹ ح۱؛ شرح نهج البلاغة لابن ابی الحدید: ج۶ ص۱۷۸ نحوه.

  • نام منبع :
    فرهنگ‌نامه جمعه
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ مرتضي خوش نصيب
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 23328
صفحه از 407
پرینت  ارسال به