13
فرهنگ‌نامه جمعه

۱. در این روز،]مراحل[خلقت آدم ابو البشر، کامل شده است.۱

۲. سرشت طینت آدم در چنین روزی به انجام رسیده، و صعقه (بیهوشی) قیامت و رستاخیز نیز در این روز به وقوع خواهد پیوست.۲

۳. خداوند در این روز، کار پیامبر صلی الله علیه و آله را به سامان رسانده است.۳

۴. خداوند در عالم میثاق، در چنین روزی مردم را جهت پیمان گرفتن برای ولایت پیامبر صلی الله علیه و آله و جانشینش، جمع کرده است.۴

۵. خداوند، در این روز مردم را برای ولایت پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت او گرد هم آورده است.۵

۶. خداوند در چنین روزی در عالم میثاق، همه آفریده‏ها را

1.. پیامبر‏ صلی الله علیه و آله : إنَّما سُمِّيَتِ الجُمُعَةُ لِأَنَّ آدَمَ جُمِعَ فيها خَلقُهُ (تاريخ بغداد: ج۲ ص۳۹۷ ش ۹۱۸، تفسير الفخر الرازی: ج۳۰ ص۸، تفسير الثعلبی: ج۹ ص۳۰۸، الفردوس: ج۱ ص۳۴۶ ح۱۳۸۴، كنز العمّال: ج۷ ص۷۰۹ ح۲۱۰۳۹؛ روضة الواعظين: ص۴۳۲).

2.. مسند إبن حنبل عن أبی هريرة: قيلَ لِلنَّبِيّ صلی الله علیه و آله : لِأَيِّ شَيءٍ سُمِّيَ يَومُ الجُمُعَةِ؟ قالَ: لِأَنَّ فيها طُبِعَت طينَةُ أبيکَ آدَمَ، وفيهَا الصَّعقَةُ وَالبَعثَةُ، وفيهَا البَطشَةُ (مسند إبن حنبل: ج۳ ص۱۸۴ ح۸۱۰۸، سبل الهدى والرشاد: ج۹ ص۲۴۶، الدرّ المنثور: ج۸ ص۱۵۵، كنز العمّال: ج۷ ص۷۱۷ ح۲۱۰۷۲).
- اُسد الغابة عن قرثع الضبی عن سلمان: قالَ لي رَسولُ الله صلی الله علیه و آله : هَل تَدري ما يَومُ الجُمُعَةِ؟ قالَ: قُلتُ: اللّهُ ورَسولُهُ أعلَمُ. قالَ: هُوَ الَّذي جَمَعَ الله عزّ و جلّ فيهِ آباءَكُم أو أباكَ آدَمَ علیه السلام (اُسد الغابة: ج۲ ص۵۱۴ ش۲۱۵۰، المستدرک على الصحيحين: ج۱ ص۴۱۳ ح۱۰۲۸، مسند إبن حنبل: ج۹ ص۱۸۱ ح۲۳۷۷۹، صحيح ابن خزيمة: ج۳ ص۱۱۸ ح۱۷۳۲، كنز العمّال: ج۷ ص۷۴۳ ح۲۱۱۹۶؛ رسائل الشهيد الثانی: ج۱ ص۲۸۱، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۱۴ ح۵۷).

3.. امام صادق(: سُمِّيَتِ الجُمُعَةُ جُمُعَةً لِأَنَّ اللّهَ جَمَعَ لِلنَّبيّ صلی الله علیه و آله أمرَهُ (جامع الأحاديث، قمّی (کتاب العروس): ص۱۴۸، بحار الأنوار: ج۸۹ ص۲۸۱ ح۲۷).

4.. الكافی عن أبي حمزة الثمالی عن الإمام الباقر علیه السلام قال: قالَ لَهُ رَجُلٌ: كَيفَ سُمِّيَتِ الجُمُعَةُ؟ قالَ: إنَّ اللّهَ عز و جل جَمَعَ فيها خَلقَهُ لِوِلايَةِ مُحَمَّدٍ ووَصِيِّهِ فِي الميثاقِ، فَسَمّاهُ يَومَ الجُمُعَةِ لِجَمعِهِ فيهِ خَلقَهُ (الكافی: ج۳ ص۴۱۵ ح۷، تهذيب الأحكام: ج۳ ص۳ ح۴، روضة الواعظين: ص۳۶۳ ، بحار الأنوار: ج۵۸ ص۳۷۰).

5.. سليمان الديلمی: سَأَلتُ جَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ(: لِمَ سُمِّيَتِ الجُمُعَةُ جُمُعَةً؟ قالَ: لِأَنَّ اللّهَ تَعالى جَمَعَ فيها خَلقَهُ لِوِلايَةِ مُحَمَّدٍ وأَهلِ بَيتِهِ علیهم السلام ( الأمالی، طوسی: ص۶۸۸ ح۱۴۶۱، الخصال: ص۳۸۴ ح۶۱، بحار الأنوار: ج۲۶ ص۳۰۹ ح۷۶).


فرهنگ‌نامه جمعه
12

و خدا را یاد کنیم و نماز بر پا داریم و او را سپاس بگزاریم و سخنانی از این دست.

آن گاه گفتند: شنبه از آنِ یهود است و یکشنبه از آنِ نصارا. "عروبه” را روز اجتماع خود قرار دهید و آنان در آن روزگار، روز جمعه را عروبه می‏خواندند. پس همگی نزد اسعد بن زراره گرد آمدند و وی آن روز، همراه آنان نماز گزارد و]خداوند را[به آنان یادآوری کرد و آنان آن روز را جمعه نام نهادند تا در آن، گرد هم آیند. آن گاه اسعد بن زراره، گوسفندی را برایشان قربانی کرد و آنان به دلیل کمی نفراتشان همگی از همان یک گوسفند، نهار و شام خوردند. در پی آن بود که خداوند، این آیه را فرو فرستاد: (اى کسانی كه ايمان آورده‏ايد! هر گاه براى نماز روز جمعه بانگ داده شود، به سوى ياد خدا بشتابيد...) ۱.۲

با این حال، گزارش‏ دیگری حاکی از آن است که کعب بن لُؤَی، جدّ پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نخستین کسی است که این روز را جمعه نامید.۳

وجه نام‌گذاری جمعه در روایات

در باره چرایی نامگذاری جمعه، وجوه گوناگونی در روایات ذکر شده که در تمامی آنها به اجتماع کردن و گرد هم آمدن اجزا یا مراحل یک پدیده بسیار مهم و یا نتیجه آن، یعنی بروز کامل آن پدیده، به عنوان وجه نام‌گذاری این روز توجه شده است، از جمله:

1.. جمعه: آیۀ ۹.

2.. المصنّف، عبد الرزّاق: ج۳ ص۱۵۹ ح۵۱۴۴، تفسير القرطبی: ج۱۸ ص۹۸، تفسیر الثعلبی: ج۹ ص۳۰۹، الدر المنثور: ج۸ ص۱۵۹؛ مجمع البيان: ج۱۰ ص۴۳۱، تفسیر جوامع الجامع: ج۴ ص۲۹۲، بحار الأنوار: ج۱۹ ص۱۲۵ذیل ح۹.

3.. ر.ک: لسان العرب: ج ۸ ص ۵۸ «جمع».

  • نام منبع :
    فرهنگ‌نامه جمعه
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ مرتضي خوش نصيب
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22872
صفحه از 407
پرینت  ارسال به