(۱)

منابع قابل استناد

خوشبختانه منابع متعدد و قابل اتكايى از پنج قرن نخست به دست ما رسيده كه به گزارش نهضت عاشورا پرداخته‏اند . اين منابع را مى‏توان به دو دسته مستقل و مشتمل تقسيم نمود : منابعى كه ويژه گزارش دهى نهضت عاشورا و حماسه‏سازان اين واقعه بى‏نظير است و منابعى كه تنها بخش و فصل‏هايى از آنها ، درباره قيام امام حسين عليه السلام است . ما در اينجا همه اين منابع را به ترتيب تاريخى گزارش مى‏كنيم . گفتنى است اين منابع از اعتبار يكسانى برخوردار نيستند ، اما همه آنها قابليت ارجاع و استناد را دارند و به وسيله پژوهش‏هاى تاريخى روشمند قابل بررسى و پذيرش‏اند :
۱ . طبقات الكبرى ، ابن سعد (متوفى ۲۳۰)
۲ . انساب الاشراف ، بلاذرى (متوفى ۲۷۹)
۳ . اخبار الطوال ، دينورى (متوفى ۲۸۳)
۴ . تاريخ الطبرى (متوفى ۳۱۰) اين كتاب از مهمترين منابع قيام حسينى است.

مقصود ما از منابع قابل استناد ، آن دسته مآخذى هستند كه هويت تاريخى داشته و نويسندگان آنها ، معلوم ، سرشناس و از عالمان روشمند بوده‏اند ، هر چند ديده نقد خود را بر يك يك روايات آنان باز نگاه مى‏داريم .
منابع غير قابل استناد و ضعيف را منابعى داستانى ، بى‏سند و بى پشتوانه تاريخى مى‏دانيم كه اخبار گزارش شده در آنها را تنها به شرط يافتن مؤيدات تاريخى و تقويت به وسيله ديگر مآخذ ، مى‏پذيريم .
ما ابتدا به معرفى توصيفى منابع مهم قابل استناد مى‏پردازيم و همين كار را درباره منابع ضعيف اما مشهور به انجام مى‏رسانيم و سپس منابع معاصر را به اجمال مورد بررسى قرار مى‏دهيم .^۱