ایشان پرسید، حضرت فرمودند:

۰.هُوَ شَیْ‏ءٌ بِخِلَافِ الْأَشْیَاءِ ارْجِعْ بِقَوْلِی شَیْ‏ءٌ إِلَى إِثْبَاتِ مَعْنًى وَأَنَّهُ شَیْ‏ءٌ بِحَقِیقَةِ الشَّیْئِیَّةِ غَیْرَ أَنَّهُ لَا جِسْمٌ وَلَا صُورَةٌ؛^۱ او چیزى است جدا از همه چیز، از این گفته من همین قدر بفهم که یک معناى ثابتى است و خداوند حقیقتاً شیْ‏ء است جز این‌که جسم نیست و صورت ندارد.

محمد بن عیسی بن عبید می‌گوید:

۰.قَالَ لِی أَبُو الْحَسَنِ علیه السلام مَا تَقُولُ إِذَا قِیلَ لَکَ أَخْبِرْنِی عَنِ اللّه عَزَّ وَجَلَّ شَیْ‏ءٌ هُوَ أَمْ لَا قَالَ فَقُلْتُ لَهُ قَدْ أَثْبَتَ اللّه عَزَّ وَجَلَّ نَفْسَهُ شَیْئاً حَیْثُ یَقُولُ‏ (قُلْ أَیُّ شَیْ‏ءٍ أَکْبَرُ شَهادَةً قُلِ اللّه شَهِیدٌ بَیْنِی وَبَیْنَکُمْ)‏ فَأَقُولُ إِنَّهُ شَیْ‏ءٌ لَا کَالْأَشْیَاءِ إِذْ فِی نَفْیِ الشَّیْئِیَّةِ عَنْهُ إِبْطَالُهُ وَنَفْیُهُ قَالَ لی صَدقتَ و أصَبتَ؛^۲ امام رضا علیه السلام به من فرمود که چه می‌گویى چون به تو گفته شود که مرا خبر ده از خداوند عزّ وجل که آیا او شیْ‏ء است یا شیْ‏ء نیست، محمد می‌گوید که به آن حضرت عرض کردم که خداى عزّ وجل خودش را چیزى ثابت کرده در آن‌جا که می‌فرماید (قُلْ أَیُّ شیْ‏ء أَکْبَرُ شَهادَةً قُلِ اللّه شَهِیدٌ بَیْنِی وَبَیْنَکُمْ‏)^۳ می‌گویم که آن جناب چیزیست نه چون چیزها؛ زیرا که در نفى چیز بودن از او ابطال و نفى اوست؛ حضرت به من فرمود که راست گفتى و درست یافتى.

دیدگاه‌های ‌شارحان احادیث

در تفسیر «تعطیل» اختلاف نظر وجود دارد. برخی تفسیر وجودشناختی، یعنی نفی

از دو حد خارج می‌کند: حدّ تعطیل و حدّ تشبیه».

هشام بن حکم از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند که حضرت فرمودند: «لَا بُدَّ مِنَ الْخُرُوجِ مِنْ جِهَةِ التَّعْطِیلِ‏ وَالتَّشْبِیهِ؛^۱ به ناچار او از جهت تعطیل و تشبیه خارج است‏».

در روایات نقل شده است که «التَّوْحِیدُ نَفْیُ الْحَدَّیْنِ حَدِّ التَّشْبِیهِ وَحَدِّ التَّعْطِیل؛‏^۲ توحید نفی دو حد است؛ حدّ تشبیه و حدّ تعطیل».

۲. احادیثی که خداوند را از حدّ نفی و اِبطال و حدّ تشبیه خارج می‌دانند:

محمد بن عیسی بن عبید از امام رضا علیه السلام نقل می‌کند که حضرت فرمودند:

۰.لِلنَّاسِ فِی التَّوْحِیدِ ثَلَاثَةُ مَذَاهِبَ نَفْیٌ وَتَشْبِیهٌ وَإِثْبَاتٌ بِغَیْرِ تَشْبِیهٍ فَمَذْهَبُ النَّفْیِ لَا یَجُوزُ وَمَذْهَبُ التَّشْبِیهِ لَا یَجُوزُ لِأَنَّ اللّه تَبَارَکَ وَتَعَالَى لَا یُشْبِهُهُ شَیْ‏ءٌ وَالسَّبِیلُ فِی الطَّرِیقَةِ الثَّالِثَةِ إِثْبَاتٌ بِلَا تَشْبِیهٍ‏؛^۳ مردم را در توحید سه مذهب است، یکى نفى و دیگرى تشبیه و سوم اثبات بدون تشبیه پس مذهب نفى جائز نیست و مذهب تشبیه روا نباشد؛ زیرا خداوند متعال چیزى به او شباهت ندارد و راه درست در طریقه سوم باشد که اثبات بدون تشبیه است.

محمد بن عیسی نقل می‌کند: «سُئِلَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام یَجُوزُ أَنْ یُقَالَ لِلَّهِ إِنَّهُ مَوْجُودٌ قَالَ نَعَمْ تُخْرِجُهُ مِنَ الْحَدَّیْنِ حَدِّ الْإِبْطَالِ وَحَدِّ التَّشْبِیه؛‏^۴ از امام باقر علیه السلام ‌‌سؤال شد که آیا جایز است در مورد خداوند گفته شود خداوند موجود است، فرمود بله از دو حد ابطال و تشبیه خارج می‌کنی».

هشام بن حکم از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند وقتی زندیق از حقیقت خداوند، از