پیش‌گفتار

گزاره‌های ‌علم کلام را مانند گزاره‌های ‌علم فقه می‌توان به دو دسته گزاره‌های ‌پایه و غیر پایه تقسیم کرد. دسته نخست را «قواعد کلامی» و دسته دوم را «مسئله‌های ‌علم کلام» می‌نامیم. در کتاب‌های ‌کلامی، این دو دسته گزاره‌ها‌از هم جدا نمی‌شوند و معمولاً بدون تصریح به قواعد کلامی، از آنها استفاده می‌شود.

هدف این کتاب، استخراج مهم‌ترین قواعد کلامی مربوط به توحید - به‌عنوان نخستین و مهم‌ترین اصول پنج‌گانه اعتقادی - از منابع وحیانی است. این قواعد، هرچند از قرآن و احادیث استخراج شده‌اند، اما همگی اصولی عقلی‌اند که اثبات و تفسیر درست آموزه‌های ‌خداشناسی دینی بر آنها بنیاد می‌گیرد. همچنین، استفاده از این قواعد در مباحث توحید، مانع از آن نیست که در دیگر حوزه‌های ‌کلامی نیز از آنها استفاده شود. با تأمل در مباحث توحیدی متکلمان امامیه، روشن می‌شود که بسیاری از آن مباحث، بر این قواعد مبتنی‌اند، هرچند به این قواعد تصریح نکرده‌اند.

پیش از بررسی قواعد کلامی، بهتر است کمی درباره مفهوم قاعده و برخی ویژگی‌های ‌آن سخن بگوییم.

مفهوم قاعده

«قاعده» در لغت به معنای اساس و پایه است و «قواعد البیت» به معنای

از همکار ايشان جناب دكتر مهدی نصرتیان اهور سپاسگزاريم و بر همه كسانى كه در فرآورى اين كتاب دست داشتند، به‌ويژه از معاونت محترم پژوهشكده جناب حجة‌الاسلام دكتر اقوام كرباسى كه پی‌گيرى و بازخوانى اثر را برعهده داشتند، تشكر ‌‌مى‌كنيم. تقدير از حمايت‌هاى ويژه رياست پژوهشگاه قرآن و حديث حضرت آیة اللّه محمدی رى‌شهرى همواره بر ما يک فريضه اخلاقى و دينى است؛ چرا كه بدون امكانات مؤسسه فخيمه دارالحديث، بى‌گمان اين شجره طيّبه كلام اهل بيت علیهم السلام به بر و بار نمى‌نشست.

محمد تقی سبحانی

رئیس پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام