فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 51 - صفحه 97

ج. نيز در نسخه منقّح و ممتاز ديگري ۱ از الكافي، به صورت: «سبعة آلف آية» آمده است.
د. علاوه بر روايات منقول از اصحابِ اَعداد ـ كه هيچ يك تعداد آيات قرآن را بيشتر از شش هزار و دويست و سي و شش نمي شمارند ـ طبق روايتي كه يعقوبي در باره مصحف امير المؤمنين( نقل مي كند، مجموع آيات آن شش هزار و دويست و اندي آيه است. ۲ همچنين، طبق حديثي كه پيش تر بدان اشاره كرديم و در پاورقي ذكر شد، امين‌الدين طبرسي از امير المؤمنين( از پيامبر اكرم( نقل مي كند، آيات قرآن ۶۲۳۶ آيه است. ۳
ه‍ . ليكن در ساير نسخه هاي الكافي تماماً، عبارت «سبعة عشر ألف آية» آمده است.

نظريّه تقريبي بودن عدد

محقّق جليل علاّمه شعراني در ذيل اين حديث مي گويد:
أقول: أمّا كلمة سبعة عشر ألف آية، في هذا الخبر، فكلمة عشر زيدت قطعاً من بعض النسّاخ أو الرواة؛ و «سبعة آلاف» تقريب، كما هو معروف في إحصاء الامور لغرض آخر غير إحصاء العدد؛ كما يقال: أحاديث الكافي ستّة عشر ألف، و المقصود بيان الكثرة و التقريب، لا تحقيق العدد؛ فإنّ عدد آي القرآن الستّة و السبعة آلاف. ۴
مقصود علامه شعراني از عبارت «عدد آي القرآن الستّة و السبعة آلاف»، اين است كه تعداد آيات قرآن شش، هفت هزار آيه، يعني شش هزار و اندي آيه است.
بيان محدّث فيض در وجه تفاوت رقم هفت‌هزار با رقم تعداد واقعي آيات قرآن، نيز به زودي مي آيد.

درنگي بر اين نظريّه

با تأمّل در اين نظريّه، ملاحظاتي به نظر مي آيد؛ از جمله:
الف. وجه معمول و متعارف در تقريب، و گرد نمودن، اعداد، اين است كه اعداد ريز سمت راست را به

1.. ر.ك: صفحه ۴۶۰ از نسخه الكافي، به شماره ۱۷۷ ب از نسخ خطى كتابخانه دانشكده ادبيات تهران، ص۶۳۳ از فهرست كتابخانه دانشكده، يا نسخه كپى آن به شماره ۶۶ با رمز نسخه «جس»، در پژوهشكده دار الحديث. تاريخ كتابت، ص۸۵۴ ـ ۸۵۵. اين نسخه داراى گواهى قرائت و سماع در محضر بعضى علماء است.

2.. تاريخ اليعقوبي، ج۲، ص۱۳۶.

3.. علي بن ابى طالب(: ... ثمّ قال النبيّ(: «جميع آيات القرآن ستّة آلاف آية و مائتا آية و ستّ و ثلاثون آية» (مجمع البيان، ج۱۰، ص۶۱۳ ـ ۶۱۴)

4.. ر.ك: هامش شرح المازندراني علي اُصول الكافي، ج۱۱، ص۸۷.

صفحه از 171