اشعري ـ كه مشابه كتاب الجامع اوست ـ ، كتاب الضياء و النور است كه شامل ابواب نكاح، طلاق، رضاع،حدود و ديات بوده ^۱ و با ابواب ديگري كه نجاشي به بيان آنها مي پردازد، هم خواني دارد.
ابن شهر آشوب، الجامع و النور و الضياء را كتاب هايي مستقل تلقي كرده و الجامع را شامل عبادات، النور را شامل معاملات مي داند و محتواي الضياء را بيان نكرده است؛ ^۲ امّا برداشت شيخ آقابزرگ تهراني از گفتار شيخ طوسي، كه كتاب الجامع او شامل ابواب وضو تا ديات ^۳ و كتاب الضياء و النور نيز عناوين بخش هايي ديگر از كتاب است ـ كه فصول عبادات و معاملات را از يكديگر جدا مي نمايد ـ صحيح تر به نظر مي رسد.
۳۰. كتب ثلاثين، موسي بن حسن بن عامر بن عبد الله بن سعد اشعري قمي. او را با الفاظي از قبيل «ثقه»، «عين» و «جليل» توصيف كرده اند. ^۴ وي صاحب سي كتاب بوده كه برخي از آنها عبارت اند از: كتاب الطلاق، كتاب الوصايا، كتاب الفرائض، كتاب الفضائل، كتاب الحج، كتاب الرحمة (كه همان كتاب الوضوء است)، كتاب الصلاة، كتاب الزكاة، كتاب الحج، كتاب الصيام، كتاب يوم و ليلة، كتاب الطبّ. ^۵ اين كتاب ها را عبد الله بن جعفر حميري ـ كه در سال ۲۹۷ ق، به كوفه آمده ـ ، روايت كرده است. ^۶
۳۱. الجامع في أنواع الشرايع، حميد بن زياد بن حماد دهقان (م ۳۱۰ ق). وي از مصنّفان و محدّثان موثّق كوفي است كه در سورا و نينوا مي زيسته و از بزرگان واقفه بوده ^۷ و روايتش را در صورت نبود معارض، مقبول شمرده اند. ^۸
وي را از جمله معمّرين شمرده اند؛ به طوري كه از جابر جعفي (م ۱۳۲ ق) و ابو حمزه ثمالي (م ۱۵۰ ق) با يك واسطه روايت مي كند. ^۹ با اين حال، شيخ طوسي، نامش را در زمره كساني كه از ائمّه روايت نكرده اند، ياد مي كند. ^۱۰ او راوي بسياري از كتب اصول و صاحب تأليفات بسيار بوده است؛ چندان كه شماره مصنّفات او را به تعداد كتب اصول دانسته اند. ^۱۱ شيخ طوسي، از كتب او از سه طريق و به دو واسطه روايت مي كند؛ ^۱۲ امّا درباره آثار او اطّلاعي در دست نيست.
۳۲. محمّد بن مسعود بن عيّاش سلمي سمرقندي، معروف به عيّاشي (م ۳۲۰ ق). ^۱۳ وي از دانشمندان