المحاسن، از بهترين كتاب هاي روايي شيعه به شمار مي آيد و برخي اهميت و اعتبار اين كتاب را در رديف كتب اربعه دانسته اند. قاضي نور الله شوشتري (م ۱۰۹۱ ق) در جواب دشمنان شيعه ـ كه منابع شيعيان را منحصر در چهار كتاب مي شمردند ـ مي گويد:
اين صحيح نيست و كتاب هاي شيعيان بيش از اين است.
او سپس، بخشي از كتاب هاي شيعه را بر مي شمرد و ضمن آنها از كتاب المحاسن برقي نيز نام مي برد. ۱
علامه مجلسي، كتاب المحاسن برقي را از اصول معتبر شيعه مي داند. ۲ شيخ صدوق و كليني نيز بر كتاب المحاسن اعتماد كرده و روايات بسياري را از آن نقل مي كنند. ۳ شيخ صدوق در آغاز كتاب من لا يحضره الفقيه مي گويد:
من احاديث اين كتاب را از منابع مطمئن ـ كه در ميان فقهاي شيعه مشهور است و به آن استناد و مراجعه مي كنند ـ گرفته ام... مانند المحاسن، نوشته احمد بن ابوعبدالله برقي... . اين كتاب، از اصول اوّليه شيعه و از كتاب هايي است كه سند من به آنها معروف است. ۴
۲۵. كتب ثلاثين يا الفقه المكمّل، ۵ حسين بن سعيد بن حمّاد كوفي اهوازي (م حدود ۲۷۵ ق). ۶ وي از معاصران امام رضا، امام جواد و امام هادي( ۷ و از راويان برجسته و موثّق اماميه است ۸ كه بنا بر قول مرحوم مجلسي اوّل، در طبقه هفتم روات قرار مي گيرد. ۹ او از اهالي كوفه بوده كه براي نشر معارف اهل بيت(عليهم السلام) در اهواز ساكن شد و در اواخر عمر، به قم آمد و در همان جا وفات يافت. ۱۰ ابن‌نديم در توصيف حسين بن سعيد مي نويسد:
أوسع أهل زمانها بالفقه و الآثار و المناقب و غير ذلك من علوم الشيعة. ۱۱
1.. الذريعة، ج۱۶، ص۲۹۷.
2.. مصائب النواصب (به نقل از مقدمه المحاسن، ج۱، ص۱۰).
3.. بحار الأنوار، ج۱، ص۲۷.
4.. مقدمه المحاسن، ج۱، ص۳.
5.. كتاب من لا يحضره الفقيه، ج۱، ص۴.
6.. هدية العارفين، ج۱، ص۳۳۱. اتان كلبرگ و زركلي، او را در سال سيصد هجري، زنده مي دانند ( كتابخانه ابن طاووس، ص۲۱۹؛ الاعلام، ج۴، ص۱۰)؛ امّا با توجّه به آن كه وي از راويان امام رضا(بوده و بيشتر مصاحبتش با آن امام بوده است، نظر اسماعيل پاشا، صحيح تر به نظر مي آيد. برخي ديگر، سال وفات او را بين ۲۲۰ تا ۲۳۰ هجري مي دانند (ر.ك: «تحقيق درباره كتاب الكافي»، نامه آستان قدس، ش۱۲، ص۲۰).
7.. الفهرست، طوسي، ص۱۱۲.
8.. رجال الطوسي، ص۳۵۵.
9.. الذريعة، ج۱۵، ص۱۴۸ (در توصيف طبقات الرواة، مرحوم محمّد تقي مجلسي). امّا بر طبق محاسبه آية الله واعظ زداه خراساني، حسين بن سعيد از صغار طبقه ششم محسوب مي گردد (رك: «تحقيق درباره كتاب الكافي»، نامه آستان قدس، ش۱۲، ص۱۹).
10.. الفهرست، طوسي، ص۱۱۲؛ لسان الميزان، ج۲، ص۲۶۱.
11.. الفهرست، ابن نديم، ص۲۷۷.
