فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 51 - صفحه 139

ملا صالح قايل به رابطه سببيت ميان رأفت و رحمت است، ليکن در توضيح اين مطلب به هيچ يک از منابع لغوي و يا دليلي قرآني يا روايي استناد نمي‌‌کند.
ابوهلال عسکري در توضيح فرق ميان اين دو واژه مي‌نويسد:
فرق ميان رأفت و رحمت در اين است که رأفت رساتر از رحمت است. از اين‌رو، ابوعبيده، مراد از تقدم و تأخير را در عبارت قرآني (رَؤُوفٌ رَحِيمٌ( تأكيد بر معناي رساتر مي‌داند؛ هنگامي كه لفظ رساتر مقدم شود، ديگري مؤخر مي‌گردد. ۱

ه‍ . معناشناسي واژگان «الالفة» و «الفرقة»، بر اساس روش مشاهده و تجربه

شارح در توضيح عبارت «الألفة و ضدها الفرقة»، الفت را اين گونه تعريف مي‌كند:
الفت، توافق آرا و فطرت در تدبير امور دنيوي و اخروي است. الفت، فضيلتي است از فروع عدالت. ۲
شارح مي‌کوشد تا نحوة ارتباط ميان «الفت» و عقل را تبيين نمايد. مبناي او در اين توضيحات، مشاهده است. او در توضيحات خود به هيچ يک از معاجم لغوي استناد نمي‌کند:
الفت، از صفات عاقل است؛ زيرا اين صفات، تنها صفات انسان عاقل است كه به جهاد با نفس و مقابله با دشمنان و تحصيل بهرة اخروي و ترويج شريعت به ياري و همياري ديگران نيازمند است و همة اين امور نيز متوقف بر الفت است.
و نيز درباره «فرقة» يا «جدايي» مي‌نويسد:
از پست‌ترين صفات جاهل است؛ زيرا به صفات رذيله‌اي متصف است كه نتيجة آن «فرقه» است و يا به دليل ظلمت و قساوت قلب، عاقبت امور را در نظر نمي‌گيرد و تنها به جلب منفعت كنوني و دفع موانع مي‌انديشد؛ اگرچه به خونريزي بيانجامد. ۳
شارح به توضيحات خود، احتمال معنايي ديگري را افزوده است:
ممكن است مراد از الفت، انس با اهل بيت(عليهم السلام) و مراد از «فرقة»، دوري از ايشان باشد. ۴
اگرچه اين مطلب، امري مقبول و قابل استناد است، ليكن چنين برداشتي از اين متن، نيازمند استدلال و توجيه است. در صورتي كه شارح هيچ گونه توجيهي درباره استنباط خويش ارائه ننموده است.

۳. استناد به آيات قرآن

به عنوان نمونه، شارح در شرح حديث زير به برخي از آيات استناد مي‌كند.

1.. الفروق في اللغة، ص۱۹۰.

2.. شرح الکافي، ج۱، ص۳۷۰.

3.. همان، ج۱، ص۳۷۱.

4.. همان.

صفحه از 171