جامعه علمي مجموعه بزرگي از همکاران است که ارزش يک مقاله تهيه شده را به وسيله استنادها تشخيص ميدهند و تصميمات اين مجموعه داوران در مورد درست يا نادرست بودن تصميماتشان را ميتوان با استفاده از نمايههاي استنادي بررسي كرد. ۱ (Campanario ۲۰۰۳)
بيان مسأله
تحليل استنادي، از روشهاي علمي و معتبر براي ارزشيابي مقالات يك نشريه به شمار ميرود. محققان بر آن شدند که با اين روش، مقالات منتشر شده در فصلنامه علوم حديث را ارزيابي كنند تا الگوي رفتار علمي نويسندگان و وضعيت مقالات و ميزان مشاركت علمي محققان را در تدوين مقالات به شيوه علمي تحليل نمايند. پديدآورندگان مقالات به گونههاي مختلف، به منابع استناد ميكنند و اين منابع ميتواند از لحاظ نوع محمل، زبان، زمان و... بررسي شوند. در اين پژوهش، استنادهاي مقالات تأليفي و ترجمهاي فصلنامه علوم حديث بررسي شدهاند تا بدين وسيله الگوي رفتار علمي پژوهشگران و محققان، روابط موجود ميان متن مقالات و مآخذ آنها، گرايش موضوعي نويسندگان در استفاده از منابع اطللاعاتي معين شود.
اهميت پژوهش
استنادها به ردپاهاي ثابتي شبيه هستند كه مسير اكتشافها و تفكرات علمي را نمايان ميكنند. هيچ مقاله علمي بدون استناد به دانش پيشين خود، به تنهايي روي پا نميايستد. اين امر در طول تاريخ همواره ديده ميشود. دانشمندان با قدم نهادن و تكيه بر سكوي دانش پيشينيان، پلكان دانش بشري را بنا نهاده و به صعود خود ادامه ميدهند. طبيعت اين حركت با دقت نظر و تحليل پانويسها و استنادها قابل مشاهده است. نمودار شدن يك مقاله در سياهه مراجع يك سند، بازگو كننده اين مطلب است كه در ذهن نويسنده، بين اثر وي و مقالهاي كه به آن در فهرست مآخذ استناد كرده است، ارتباطي وجود دارد. تجزيه و تحليلهايي كه درباره اين ارتباطات صورت ميگيرد، مقولهاي را به نام «تحليل استنادي» ۲ پديد ميآورد. با استفاده از «كتابسنجي» ۳ و روشهاي مختلف آن ميتوان انبوه متون و منابع منتشر شده را بر اساس ميزان استفاده رتبهبندي نمود، مجلات هسته ۴ (پراستفاده) را معرفي كرد و نويسندگان كليدي (پرتوليد) را در حوزه علوم حديث شناساند و بدين وسيله، كمكهاي ارزشمندي به مجموعه سازان و جامعه استفادهكنندگان كتابخانهها و مراكز اطلاعاتي ارائه كرد؛ زيرا با شناخت و تهيه مجلات اصلي اين حوزه، مجموعه سازان قادر خواهند بود با اشتراك تعداد كمتري از مجلات ـ كه كاربرد و مخاطبان بيشتري دارند ـ در بودجه كتابخانه صرفهجويي كنند و در عين حال، با تهيه منابع كمتر، فضاي فيزيكي كمتري از كتابخانه اشغال نمايند. استفادهكنندگان نيز با شناخت نويسندگان كليدي حوزههاي علمي خويش ميتوانند مطالعات خود را هدفمندتر دنبال كنند و فارغ از مطالعه مطالب حاشيهاي و نامربوط، با
1.. Citation analysis. In international Encyclopedia of information and library science.
2.. Citation analysis.
3.. Bibliometrics.
4.. Core Journals.