در مسافرتي همراه پيامبر صلی الله علیه و آله بوديم و نزديك نماز عصر بود كه پيامبر اندكي تأخير كرد و ما شروع به وضو گرفتن نموديم، بر پاها مسح كشيديم كه پيامبر ندا زد: بر پشت پاهاي خود از آتش جهنم بترسيد. ۱
ابن‌عباس مي‌گويد:
پيامبر صلی الله علیه و آله وضو خود را به شستن دو پا ختم مي‌كرد. ۲
شيخ بهايي در حل اين تعارض، بر اين عقيده است كه تأكيد و دستور پيامبر اسلام بر شستن پاها، نه از باب وضو، بلكه به دليل نجس بودن آنها بوده است. اعراب حجاز ـ كه بيشتر در بيانان‌ها و صحراهاي گرم و خشك رفت و آمد داشتند ـ بيشتر اوقات پشت پاهايشان شكاف بر مي‌داشت (همان‌طور كه امروزه نيز احوال آنان چنين است) و كمتر دهانة زخم‌هاي پشت پا، از ته مانده خون پاك بود. در تاريخ، مشهور است كه آنان روي شكاف زخم‌ها، بول مي‌كردند و مي‌پنداشتند كه بول شكاف زخم را بهبود مي‌بخشد. از اين رو، دستور اكيد پيامبر اسلام، بر شستن پاها، به هدف زدودن نجاست از پاها بوده است، نه از باب وجوب آن در وضو. شيخ بهايي، پس از ارائه اين تحليل تاريخي، اشاره مي‌كند كه در هيچ روايتي، از مسح پاها در وضو نهي نشده است و تنها بر شستن پاها تأكيد شده است و تخصيص شستن پشت پاها در روايات، و سكوت حضرت از مسح پاها پيش از شستن، مؤيد ديدگاه شيعه در مسأله وضو است ۳ .
تقيه
شناخت احاديث تقيه‌اي، هماره جاي درنگ براي شيخ بهايي در مشرق الشمسين بوده است. او بارها صدور برخي از روايات متعارض را، به تقيه حمل كرده است؛ ۴ نمونه‌هاي ذيل به روشني گوياي نگره وي، در اين مسأله است.
وضو با باران
در مسأله جايگريني شسته شدن اعضا وضو با باران، به جاي وضو گرفتن با آب به طور طبيعي، روايت ذيل در برخي از مصادر حديثي گزارش شده است:
عن علي بن جعفر عن اخيه موسي( قال: سألته عن الرجل لايكون علي وضو فيصيبه المطر حتي يبتلّ رأسه و لحيته و جسده و يداه و رجلاه هل يجزيه ذلك من الوضو؟ قال: ان غسله فان ذلك يجزيه؛ ۵
علي بن جعفر از برادرش موسي( نقل مي‌كند: از موسي( پرسيدم درباره حكم مردي كه وضو ندارد و باران بر بدن او مي‌بارد به مقداري كه سَر، موهاي صورت، بدن، دو دست و دو پاي او را
1.. مشرق الشمسين، ص۱۳۲، به نقل از: صحيح البخاري، ج۱، ص۴۹.
2.. مشرق الشمسين، ص۱۳۲، به نقل از: سنن الكبري، ج۱، ص۶۷.
3.. مشرق الشمسين، ص۱۳۳.
4.. همان، ص۱۸۱، ص۱۹۶، ص۱۹۷، ص۲۹۷.
5.. تهذيب الاحكام، ج۱، ص۳۶۰، ح۱۲.
