فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50 - صفحه 212

بيشتر اين کتاب‌ها، بويژه کتاب‌هاي دعايي، در شمار تأليفات پيش از شيخ طوسي شناخته مي‌شود. قرينه بر اين مطلب، آن است که شيخ منتجب الدين در کتاب الفهرست خود ـ که در شرح حال مؤلفان اماميه پس از شيخ طوسي، در حد فاصل نزديک به يک سده و نيم است ـ به شمار اندکي کتاب در موضوع دعا اشاره کرده است. قرينة قوي‌تر ـ که از ظاهر کلمات سيد بن طاووس در لابه‌لاي تصانيفش استفاده مي‌شود ـ اين است که بيشترکتاب‌هاي دعايي ـ که در اختيار او بوده ـ از اصول قديمي بوده‌اند. او به تاريخ بعضي ازآنها اشاره کرده و بسياري را نيز به عنوان نسخة اصل يا نسخة عتيقه ياد کرده و نيز محل آنها را ـ که در مستنصريه و غير آن بوده ـ ذکر کرده است. به هر روي، شمار کتاب‌ها و اصولي که ابن طاووس از آنها در تأليف کتاب‌هايش استفاده کرد، در حدود ۴۸۸ کتاب است. ۱ به موارد زير به عنوان نمونه اشاره مي‌شود:
ـ اصل عبدالله بن حماد انصاري،
ـ اين(روايت، روايات) را در کتب اصحاب اماميه ـ که قديمي است و از آن دعاهاي برخي شب‌ها افتاده ـ يافته است. ۲
ـ کتابي به خط شيخ علي بن يحيي خياط و غير او در کتب اصحاب اماميه که آن خط اکنون موجود است. اين کتاب در ربيع الاول سال ۶۰۹ ق، به او اجازه داده شده است،
ـ کتاب دعايي قديمي از طرق اصحاب اماميه، که گويا از اصول آنان است،
ـ کتاب الاغسال احمد بن محمد بن عياش. نسخه‌اي از اين کتاب را ـ که در ربيع الاول سال ۴۲۷ق، کتابت شده ـ در اختيار دارد،
ـ کتاب جعفر بن سليمان، از ابي عبدالله(،
ـ اصلي قديمي از اصول اصحاب اماميه، که روايت نخست آن از حسن بن محبوب است. اين اصل در سال ۳۷۳ق، کتابت شده است،
ـ کتاب ابوالعباس احمد بن علي بن نوح(رض). در نسخه اين کتاب آمده که آن را ابو نصر جعفر بن محمد بن حسن بن هيثم استنساخ کرده است،
ـ کتب الدعوات، در اين مجموعه آمده که مؤلف آن در کتاب ابي الحسين زيد بن جعفر محمدي در کوفه ديده که ابوعبدالله حسين بن عبيدالله غضايري يک جزء قديمي به خط ابي غالب احمد بن محمد زراري را روايت کرده که در آن دعاهايي بدون اسانيد است،
ـ بعض مصنفات اصحاب اماميه که به عبادات اهتمام داشتند. نسخه‌اي قديمي از اين مصنفات را در اختيار دارد که مصنفان آن متذکر شده‌اند آن مختصر کتاب المنتخب است،
ـ کتاب المبعث علي بن ابراهيم بن هاشم قمي. نسخه‌اي از اين کتاب را در اختيار دارد که در سال۴۰۰ق، کتابت شده است،

1.. فتح الابواب، ص‌۳۰.

2.. اقبال الاعمال، به ترتيب، ج۳، ص‌۶۴؛ ج۱، ص‌۴۱ و ص۵۸؛ ج۱، ص‌۲۷۷، ص‌۲۸۵ و ص‌۲۸۹.

صفحه از 423