فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50 - صفحه 211

اجازه به عنوان يک طريق متعارف از دير باز مطرح بوده است. عالمان حديثي براي آن اقسامي ذکر کرده‌اند و بهترين آنها را اجازه معين در دو سمت موضوع و شخص دانسته‌اند. ابن طاووس بيشتر رواياتي را که نقل کرده،از طريق اجازه بوده و ظاهر اين اجازه‌ها گوياي آن است که نه تنها شخص ابن طاووس مخاطب خاص اين اجازه‌ها بوده که موضوع نيز مشخص بوده است.
مشايخ اجازة ابن طاووس ـ که وي آنها را توثيق کرده و زمان و مکان و گاه موضوع اجازه را متذکر شده ـ به قرار زير است: شيخ فقيه محمد بن نما، شيخ زاهد حسن بن دربي، سيد فاضل فخار بن معد موسوي، شيخ علي بن يحيي حناط و شيخ اسعد بن عبد القاهر اصفهاني. ۱

نقل از اصول دعايي اصحاب

گزارش‌هاي ابن طاووس از مشخصات کتاب‌ها و اصولي که در تأليف کتاب‌هايش از آنها استفاده کرده، مي‌تواند قرينه‌اي محکم براي اطمينان‌زايي و افزايش اعتماد به اعتبار روايات او تلقي گردد؛ چنان که مي‌تواند نشان دهد ابن طاووس به اين کتاب‌ها اعتماد داشته است. در اين گزارش‌ها ـ که در نوع خود در سده‌هاي گذشته بي‌نظير است ـ نام مؤلف، نسخه کتاب، تاريخ کتابت، محل استفاده از کتاب، شماره صفحه و... ذکرشده است.
ابن طاووس کتابخانه‌اي بزرگ داشت.کتاب‌هاي اين کتابخانه در زمينه‌هاي مختلف دانش‌هاي ديني و علوم بشري بود. تفسير، حديث، دعا، انساب، طب، نجوم، لغت، شعر، رمل، طلسمات، عوذ، تاريخ و...عناوين اين کتاب‌ها را تشکيل مي‌داد. شمار اين کتاب‌ها در سال ۶۵۰ ق، سال تأليف اقبال الاعمال، دو هزار و پا نصد مجلد بوده است. وي گويا دو فهرست براي اين کتابخانه فراهم کرد: يکي با عنوان«الابانة في معرفة اسماء کتب الخزانة» ـ که ناياب است ـ و ديگري«سعد السعود». نسخه‌اي که از سعد السعود موجود است، تنها کتب سماوي و علوم قرآن را شامل مي‌شود. ابن طاووس اين کتابخانه را بر فرزندان ذکورش وقف کرد. امروزه بسياري از اين کتاب‌ها ناياب شناخته مي‌شوند. ۲
با اين وجود، گرايش غالب ابن طاووس به کتاب دعا، اوراد، احراز و زيارات بود. او بارها به اين گرايش در تأليفاتش اشاره کرده است. به همين جهت، با آن که او فقيه و متکلم بود، به اين دو دانش چندان تمايل نشان نداد و در هر يک از اين دو مورد، به اندکي مطلب بسنده نموده است. ۳ در ميان کتاب‌هاي اين کتابخانه نزديک به هفتاد کتاب در موضوع دعا وجود داشته است. ابن طاووس در فصل يکصد و چهل و دوم کتاب کشف المحجة ـ که آن را در سال ۶۴۹ ق، تأليف کرد ـ متذکر شده که بيش از شصت مجلد در دعا در اختيار دارد. اين شمار در سال ۶۶۲ ق، ـ که تأليف کتاب مهج الدعوات در روز جمعه، هفتم جمادي الاولي آن سال به پايان رسيده ـ به بيش از هفتاد مجلد افزايش يافته است. ۴

1.. الدروع الواقيه، ص‌۷۷ ـ ۷۸.

2.. المجتبي من دعاء المجتبي، مقدمة محقق کتاب، ص۲۴؛ سعد السعود، مقدمة محقق، ص۳؛ الذريعة، ج۱، ص‌۵۸؛ ج۱۲، ص‌۱۸۲.

3.. کشف المحجة، ص۱۲۷؛ فتح الابواب، ص۳۱ ـ ۳۲؛ الاجازات في البحار، ج۱۰۴، ص‌‌۴۲ ـ ۴۳.

4.. المجتبي، ص‌۳۰، مقدمه محقق کتاب.

صفحه از 423