فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50 - صفحه 176

است. پاره‌اي از برگ‌ها به خط سيد عبدالحي بن عبد الوهاب در سال ۹۵۳ ق، در حاشيه تصحيح شده است. نام وي و اين تاريخ در حاشيه يكي از برگ‌ها ‌آمده است.
نكته جالب اين است كه در اين نسخه عبارت مورد نظر ذكر نشده است و سپس توسط مصحح در حاشيه اضافه شده است. البته با توجه به افتادگي‌هاي زياد موجود در اصل نسخه، اين نمي‌تواند شاهد معتبري باشد و ممكن است اشتباه كاتب سبب آن شده باشد.
نسخه شماره ۵: نسخه مختصر مصباح، شماره ۲۳۴۱ موجود در كتابخانه آية‌الله مرعشي نجفي. نسخه قديم و نفيسي است و به خط نسخ معرب نوشته شده و در حاشيه تصحيح شده است.
در اين نسخه، نيز در حاشيه، براي اول و ثاني و ثالث مصاديقي ذكر شده است. اين مي‌تواند به تأييد نظر ما كمك كند.
نسخه شماره ۶: نسخه مصباح المتهجد، شماره ۷۳۰۹ موجود در كتابخانه آية‌الله مرعشي نجفي. برگ اول اين نسخه افتاده و شخصي آن را تكميل كرده است و سرآغازي براي آن آورده است كه ربطي به كتاب ندارد. خط آن نسخ معرب است و متعلق به سده هشتم. حواشي برگ‌ها را موش خورده است.
اين نسخه، برخلاف نسخه‌هاي ديگر، بدون هيچ اضافه و حاشيه‌اي به عبارت مورد نظر اشاره كرده است و مؤيدي براي تثبيت زيارت عاشوراي مرسوم است. البته از اين دست نسخه‌ها پس از قرن دهم و همچنين در بين نسخه‌هاي مختصر مصباح كم نيست.
نسخه شماره ۷: نسخه مختصر مصباح، شماره ۹۷۵۰ موجود در كتابخانه آية‌الله مرعشي نجفي. اين نسخه در سال ۱۰۹۴ق، توسط محمد اشرف يزدي نوشته شده است.
در اين نسخه نيز مثل مورد قبل عبارات مثل زيارت مرسوم امروزي نقل شده است.
نسخه شماره ۸: نسخه مصباح المتهجد متعلق به كتابخانه خطي آستان قدس رضوي. اين نسخه شايد قديمي‌ترين نسخه موجود در بين نسخه‌هاي امروزي باشد. اين نسخه در سال ۵۰۲ ق، و از روي نسخه ۴۱۲ ق، نوشته شده است. اين نسخه سالم و بدون كسري است و داراي مقابله و تصحيح شيخ دوريستي و علامه حلي در سال‌هاي متفاوت و از جمله در سال ۵۸۴ ق، و سه قراءت ديگر، كه به درستي معلوم نشد از چه كساني است. البته اين نكته مهم است كه آخرين قرائت از علامه حلي بوده است.
اين نسخه با نسخه‌هاي ديگر كمي متفاوت است. در اين نسخه عبارت اخير زيارت عاشورا به اين شكل نقل شده است: «اللهم خص انت اول ظالم باللعن مني و ابدأ به جميع الظالمين لهم». با توجه به قديمي بودن آن و اين‌که آخرين كسي كه آن را قرائت كرده، علامه حلي بوده است، شايد تأييدي باشد بر نقل ابن قولويه.
نسخه شماره ۹: نسخه مصباح المتهجد موجود در كتابخانه آية‌الله بروجردي. بر روي اين نسخه عبارتي نوشته شده مبني بر اين‌که اين نسخه متعلق به زمان مؤلف است؛ با اين‌که اين عبارت سنديت چنداني ندارد، ولي ادعايي است كه شايد نوع برگه و خط نسخه آن را تأييد ‌كند. درباره اين نسخه بايد گفت كه برخي از صفحات كه افتادگي داشته است توسط كاتبي در قرن دهم تكميل شده است. به هر حال، نسخه با دو خط نوشته شده كه يكي به قرن دهم تعلق دارد و يكي به پيش از آن كه علي الادعا(البته مدعي آن نيز معلوم نيست) به زمان مصنف برمي‌گردد. البته قسمت مذكور در زيارت عاشورا از قسم دوم است و پيش از قرن دهم نوشته شده است.

صفحه از 423